Tadeusz Depciuch

---

Młodość

Ojciec Tadeusza, Andrzej, pracował jako magazynier kolejowy, natomiast jego matką była Stanisława Tartaczyńska. Wczesne lata życia oraz czas II wojny światowej spędził on w swoim rodzinnym mieście. Dziecięcą edukację zakończył w trudnych warunkach niemieckiej okupacji. Kiedy w 1943 roku jego starsza siostra została wywieziona na przymusowe roboty do Niemiec, Tadeusz był zmuszony podjąć pracę zarobkową. W tym okresie rozpoczął naukę zawodu w zakładzie fryzjerskim.

Po zakończeniu wojny, w 1944 roku, Tadeusz zdecydował się na kontynuację nauki w I Państwowym Liceum i Gimnazjum im. J. Słowackiego. W 1948 roku uzyskał świadectwo dojrzałości i tego samego roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Poznańskim na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym na kierunku chemicznym oraz mineralogicznym. W gronie jego wykładowców znalazły się znane postacie, takie jak Kazimierz Smulikowski oraz Antoni Polański.

W 1951 roku Uniwersytet Poznański przeszedł reorganizację, co spowodowało, że kierunki, które studiował Tadeusz, zostały podzielone na dwa odrębne Wydziały: Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii, a także Wydział Biologii i Nauk o Ziemi.

Po zakończeniu studiów w 1952 roku, Tadeusz Depciuch uzyskał dwa dyplomy – magistra chemii oraz dyplom ukończenia studiów wyższych I stopnia w zakresie mineralogii. Dyplom magistra w dziedzinie mineralogii przyznano mu na podstawie pracy zatytułowanej Wpływ pierwiastków śladowych na trwałość siarczku miedziowego, którą napisał pod kierunkiem profesora Alfonsa Krausego.

Praca

Na podstawie nakazu pracy, Tadeusz Depciuch rozpoczął swoją karierę zawodową w styczniu 1953 roku, kiedy to został zatrudniony w Ministerstwie Przemysłu Chemicznego na stanowisku geologa. W 1955 roku nastąpiło jego przeniesienie do nowo utworzonego Centralnego Zarządu Kopalnictwa Surowców Chemicznych, gdzie zajmował się opracowywaniem planów robót rozpoznawczych i poszukiwawczych różnych surowców, takich jak piryt, arsenopiryt, baryt, fluoryt, gipsy, anhydryty, fosforyty, ziemie krzemionkowe oraz ochry.

Wraz z napływem nowych geologów do instytucji, prace Tadeusza Depciucha nabierały coraz bardziej urzędniczego charakteru. Choć awansował na Zastępcę Głównego Geologa Resortu, nie odpowiadało mu to. Dlatego zdecydował się na przeniesienie do Instytutu Geologicznego w Warszawie, gdzie w końcu, pod koniec 1958 roku, został przyjęty na stanowisko asystenta w Zakładzie Złóż Surowców Promieniotwórczych.

W 1965 roku Tadeusz Depciuch uzyskał stopień doktora, dzięki rozprawie naukowej zatytułowanej „Geochemia i geneza koncentracji uranu w górnokarbońskich osadach klastycznych niecki śródsudeckiej,” której autorem był prof. Antoni Polański. Jego praca została doceniona w 1969 roku, gdy otrzymał II Nagrodę im. K. Bohdanowicza.

W 1966 roku objął kierownictwo Pracowni Mineralogii i Geochemii, której celem była tematyka geochronologiczna. Podczas swojej pracy skonstruował nowy aparat do oznaczania argonu metodą wolumetryczną, co znacząco wpłynęło na dalszy rozwój prac w tej dziedzinie.

W latach 1968–1969 spędził 10 miesięcy we Francji jako stypendysta rządu francuskiego. Uczył się tam metod badawczych laboratoriów geochronologicznych znajdujących się w Centre National de la Recherche Scientifique w Nancy, gdzie współpracował z profesorem Marcelem Roubault oraz profesorem Friedrichem Leutweinem. Poznał również metody stosowane w Département de Géologie et Minéralogie de la Faculté des Sciences w Clermont-Ferrand, ucząc się od profesora Maurice’a Roques. Laboratoria te były pionierami w zastosowaniu metody rubidowo-strontowej (Rb-Sr) oraz zmodernizowanej metody potasowo-argonowej.

Mimo że Tadeusz Depciuch planował wprowadzenie nowoczesnych metod do instytutu, napotkał na przeszkody spowodowane wysokimi kosztami koniecznego sprzętu. Warto dodać, że odbył także staż w zakresie organizacji i metodyki poszukiwań złóż uranu w ośrodku szkoleniowym Comissariat à l’Énergie Atomique w Razès pod Limoges.

W 1970 roku, w wyniku reorganizacji Instytutu, objął stanowisko kierownika Pracowni Geochronologii w Zakładzie Geochemii i został stałym członkiem Komisji Wieku Bezwzględnego przy Asocjacji Karpacko-Bałkańskiej jako przedstawiciel Polski. W 1973 roku został powołany na stanowisko docenta.

Jego kariera zawodowa obejmowała również zatrudnienie w Pracowni Struktur Materiałowych w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki PAN, gdzie pełnił rolę konsultanta do badań nad strukturami materiałów złożonych. Tadeusz Depciuch podjął również współpracę z Instytutem Elektrotechniki oraz z Politechniką Warszawską, zajmując się petrografią i technologią materiałów izolacyjnych.

Tematyka badawcza

W swoim początkowym etapie kariery Tadeusz Depciuch skupił się na badaniach dotyczących petrografii, geochemii oraz genezy złoża uranu w Grzmiącej, które odkryto w karbonie depresji śródsudeckiej. Jego zainteresowania obejmowały także złoże uranu w Radoniowie, usytuowane w metamorfiku izerskim. W ramach tych badań uczestniczył w geochemicznych poszukiwaniach uranu w Sudetach, w których zastosowano nowatorską metodę aluwialnego zdjęcia uranometrycznego.

W latach 1961–1964 Tadeusz Depciuch prowadził badania w Górach Kaczawskich oraz na ich Pogórzu, a także w Rudawach Janowickich, Górach Sowich, Bardzkich, Złotych i Bialskich, a także w Masywie Śnieżnika. Interesującym przedsięwzięciem, w którym brał udział w 1962 roku, były poszukiwania piasków cyrkonowych na bałtyckich plażach, gdzie obliczono zasoby piasków w rejonie Mielna.

W 1964 roku rozpoczął badania geochronologiczne, które trwały od tego momentu, przejmując je po Jerzym Boruckim. To on, zgodnie z koncepcją Jerzego Boruckiego, przyczynił się do stworzenia w 1962 roku Pracowni Analitycznej Zakładu Pierwiastków Rzadkich i Promieniotwórczych IG. Opracowano tam aparat do stosowania metody potasowo-argonowej (K-Ar) w badaniach geochronologicznych, a pomiary argonu wykonywano metodą objętościową. Urządzenie to zostało zaprojektowane na wzór aparatu używanego w Instytucie Geochemii i Chemii Analitycznej im. Władimira Wernadskiego w Moskwie.

Pierwsze badania Tadeusza Depciucha koncentrowały się na oszacowaniu wieku radiometrycznego granitoidów dolnośląskich. Analizował granitoidy strzegomskie, karkonoskie, kłodzko-złotostockie oraz strzelińskie, a także gnejsy Gór Sowich. Wszystkie uzyskane oznaczenia były precyzyjnie kontrolowane i interpretowane za pomocą matematycznej metody izochronowej, którą opracował razem z F. J. Lisem. Datowanie przeprowadzone na granitoidach ujawniło niespotykane dotąd różnice w radiometrycznym wieku tych skał.

Następnie, około 1968 roku, w ścisłej współpracy z F.J. Lisem oraz Hubertem Sylwestrzakiem, poświęcił swój czas badaniom skał fundamentu krystalicznego polskiej części platformy wschodnioeuropejskiej. Z uwagi na nierównomierne rozmieszczenie otworów wiertniczych, najwięcej użytecznych danych pozyskał z obszaru kompleksu podlaskiego oraz intruzji suwalskiej. Jego prace potwierdzały, że dotychczasowe założenia dotyczące wieku tych skał są nieaktualne. Okazało się, że rzeczywisty wiek kompleksu podlaskiego wahający się w granicach 1600–2000 milionów lat, może wskazywać na zakończenie svekofeńskiego cyklu orogenicznego, który zakończył się m.in. intruzją suwalską, mającą miejsce około 1400 milionów lat temu.

Praca za granicą

W maju 1974 roku, Tadeusz Depciuch podjął niezwykle ważną decyzję o wyjeździe na kontrakt dziesięcioletni z ONZ, który prowadził go do Dahomeju, obecnie znanego jako Benin. Jako ekspert w dziedzinie geochemii, jego wiedza i doświadczenie były kluczowe dla projektu, który miał na celu rozwój naukowy i technologiczny tego regionu Afryki.

Osiedlił się w Cotonou, głównym mieście Beninu, gdzie zorganizował laboratorium chemiczno-geochemiczne. Ta placówka stała się istotnym punktem na mapie badań geochemicznych w regionie. W ciągu jego kadencji, laboratorium przeprowadziło ponad 500 000 oznaczeń geochemicznych, które były nie tylko służbą dla Beninu, ale także dla innych krajów afrykańskich, poszukujących odpowiedzi na pytania dotyczące zasobów swoich terytoriów.

Tadeusz Depciuch angażował się również w poszukiwania surowców mineralnych, stosując zaawansowane metody geochemiczne oraz geologiczne. Te intensywne badania doprowadziły do istotnych odkryć w regionie, w tym złóż fosforytów, złota, marmurów, kaolinu oraz glinu, które mogły być wykorzystane do produkcji ceramiki budowlanej.

Praca po powrocie do kraju

Po pewnym czasie po powrocie do kraju, Tadeusz Depciuch zaczął odczuwać pogorszenie zdrowia. Najprawdopodobniej było to spowodowane długotrwałym pobytem w Afryce, gdzie przebywał w klimacie niekorzystnym dla Europejczyka oraz po przebytym epizodzie malarii. W związku z tym, do czasu przejścia na emeryturę w 1993 roku, pracował w Instytucie na pół etatu.

Jego zawodowa przygoda łączyła się głównie z Zakładem Geochemii i Chemii Analitycznej, a od 1992 roku, po kolejnej reorganizacji instytucji, przeszedł do Zakładu Petrografii i Geochemii. Zajmował się przede wszystkim metodyką oznaczania złota przy użyciu absorpcyjnej spektrometrii atomowej. Był również aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Geologicznego.

Niestety, tragiczne wydarzenie miało miejsce 7 lutego 2007 roku, kiedy Tadeusz Depciuch został potrącony przez samochód na ulicy. Po dwóch dniach walki o życie zmarł. Jego ostatnie miejsce spoczynku to cmentarz Północny (Wólka Węglowa) w Warszawie.

Wybrane publikacje

Prezentowane poniżej publikacje Tadeusza Depciucha obejmują istotne prace naukowe z zakresu geologii i geochemii, które w znacznym stopniu przyczyniły się do rozwoju tych nauk w Polsce. Oto wybrane tytuły:

• Depciuch T., Lis J., Przeniosło S. & Sylwestrzak H., 1965, Powstawanie anomalii uranowych w aluwiach i ich wykrywalność zależnie od uziarnienia analizowanych frakcji. Prz. Geol., 3: 104–107. Warszawa,
• Depciuch T., Lis J., Przeniosło S. & Sylwestrzak H., 1965, Porównywalność i efektywność uranometrycznych zdjęć geochemicznych przy oznaczaniu uranu metodą chemiczną i radiometryczną oraz porównanie ich z radiometrycznym zdjęciem gamma. Prz. Geol., 4: 158–162. Warszawa,
• Depciuch T., 1968, Geochemia i geneza koncentracji uranu w górnokarbońskich osadach klastycznych niecki śródsudeckiej. Biul. Inst. Geol., 214: 76–180. Warszawa,
• Depciuch T., 1971a, Oznaczenia wieku bezwzględnego za pomocą wolumetrycznej odmiany metody K-Ar stosowanej w Instytucie Geologicznym. Kwart. Geol., 15 (3): 483–496. Warszawa,
• Depciuch T., 1971b, Wiek bezwzględny granitoidów strzegomskich określony metodą K-Ar. Kwart. Geol., 15 (4): 862–869. Warszawa,
• Depciuch T. & LIS J., 1971c, Izochronowa kontrola i interpretacja wyników oznaczeń wieku bezwzględnego K-Ar. Kwart. Geol., 15 (3): 497–506. Warszawa,
• Depciuch T. & Lis J., 1971d, Wiek bezwzględny K-Ar granitoidów masywu Karkonoszy. Kwart. Geol., 15 (4): 855–861. Warszawa,
• Depciuch T., 1972a, Wiek bezwzględny (K-Ar) granitoidów kłodzko-złotostockich i strefy Niemczy. Kwart. Geol., 16 (1): 103–112. Warszawa,
• Depciuch T. & Lis J., 1972b, Wiek bezwzględny (K-Ar) granitoidów strzelińskich. Kwart. Geol., 16 (1): 95–102. Warszawa,
• Depciuch T., 1973a, Geochronologia. [W:] Skały platformy prekambryjskiej w Polsce. Cz. 1 Podłoże krystaliczne. Prace Inst. Geol., 68: 126–129. Warszawa,
• Depciuch T., 1973b, Wiek bezwzględny i pozycja stratygraficzna sjenitów oraz zasadowo-alkalicznych skał północno-wschodniej Polski. Kwart. Geol., 17 (2): 223–233. Warszawa,
• Depciuch T., 1974a, Badania geochronologiczne skał magmowych. [W:] Skały platformy prekambryjskiej w Polsce. Cz. 2 Pokrywa osadowa. Prace Inst. Geol., 74: 81–83. Warszawa,
• Depciuch T., Lis J. & Sylwestrzak H., 1975, Wiek izotopowy K-Ar skał podłoża krystalicznego północno-wschodniej Polski. Kwart. Geol., 19 (4): 759–779. Warszawa,
• Depciuch T., Lis J. & Sylwestrzak H., 1980, K-Ar ages of the Owl Mts gneiss raft. Acta Geol. Pol., 30 (4): 507–517,
• Depciuch T., 1992, Dubletonowa budowa cząstek elementarnych. Prz. Geol., 40 (4): 270–271. Warszawa.

Każda z tych publikacji wnosi cenne informacje i analizę w obszarze geologii, przyczyniając się do rozwoju tej nauki w Polsce oraz oferując nowe spojrzenie na badania geochemiczne i geochronologiczne.

---

Oceń: Tadeusz Depciuch

---