Henryk Jordan

---

Życiorys

Lata młodzieńcze

Henryk Jordan wywodził się z rodziny szlacheckiej, której losy nie były najlepsze. Potomkowie niegdyś wpływowych Jordanów z Zakliczyna borykali się z problemami finansowymi. Jego ojciec, Bonifacy Jordan, uczył prywatnie, a matka, Salomea z Wędrychowskich, prowadziła pensjonat dla dziewcząt, co wskazuje na skromne, ale pełne ambicji życie rodzinne.

Doświadczenie edukacyjne Henryka rozpoczęło się w Tarnopolu, gdzie uczęszczał do gimnazjum przez pierwsze cztery lata, a następnie kontynuował naukę w Tarnowie. W 1861 roku aktywnie uczestniczył w narodowych manifestacjach, co narażało go na karę relegacji. W obliczu zagrożenia w 1862 roku wyjechał do Triestu, a rok później zdał maturę w języku włoskim, uzyskując wyróżnienie. Następnie rozpoczął studia medyczne w Wiedniu, a od 1863 roku kontynuował edukację na Uniwersytecie Jagiellońskim. Niestety, ukończenie studiów w 1867 roku przerwała choroba – zapalenie opłucnej, przez co nie zdołał zdać egzaminu dyplomowego. W poszukiwaniu nowych doświadczeń wyjechał do Berlina, a potem do Nowego Jorku, gdzie po raz pierwszy zetknął się z systemem gimnastyki szwedzkiej Linga, który stał się jego pasją.

Działalność na polu medycyny

Będąc w Stanach Zjednoczonych, Jordan rozpoczął swoją praktykę w obszarze położnictwa oraz ginekologii, otwierając szkołę dla położnych. Po powrocie do Europy, jego kariera medyczna nabrała tempa – w 1870 roku uzyskał tytuł doktora medycyny. Po krótkiej praktyce w Wiedniu, objął stanowisko asystenta w katedrze ginekologii i położnictwa w Krakowie. Wkrótce później rozpoczął własną praktykę lekarską, zdobywając zaufanie wielu pacjentek, w tym księżnej cieszyńskiej Izabelli Habsburg. Jako ekspert w swojej dziedzinie, zyskał uznanie i w 1890 roku uzyskał tytuł profesorski.

Jego dorobek w medycynie obejmuje liczne publikacje, w tym „Naukę położnictwa dla użytku położnych” (1872) oraz podręcznik „Nauka położnictwa dla użytku uczniów i lekarzy”, którego pierwszy dział dotyczył fizjologii w kontekście ciąży, porodu oraz połogu (1881). Warto dodać, że Jordan był przeciwnikiem równouprawnienia kobiet w dostępie do medycyny, co uwidocznił, głosując w 1897 roku przeciwko przyjmowaniu kobiet na Wydział Lekarski.

Zajmował się także działalnością w różnych organizacjach medycznych, kierując Krakowskim Towarzystwem Ginekologicznym i Krakowskim Towarzystwem Lekarskim. Działał w Towarzystwie Opieki Zdrowia oraz Towarzystwie Samopomocy Lekarzy, a także redagował „Przegląd Higieniczny”. Jordan to także postać odpowiedzialna za wprowadzenie lekcji gimnastyki do szkół oraz organizację kursów dla nauczycieli wychowania fizycznego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jego zaangażowanie w rozwój higieny i medycyny było szerokie, a w 1906 roku został członkiem Najwyższej Rady Sanitarnej w Wiedniu.

Funkcje społeczne

Jordan był osobą, która nie ograniczała się tylko do medycyny. Poza działalnością w tej dziedzinie, pełnił rolę aktywnego społecznika. W latach 1881–1907 był radnym miasta Krakowa, a od 1895 do 1901 roku reprezentował okręg krakowski w galicyjskim Sejmie Krajowym. Ponadto, uczestniczył w pracach Rady Szkolnej Krajowej między 1902 a 1907 rokiem. Dzięki jego zaangażowaniu w tych instytucjach, przyczynił się do szerzenia wiedzy o higienie i zdrowiu.

Pełnił również funkcję prezesa Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych oraz Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. Był współzałożycielem i honorowym członkiem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, nazywanym tym bardziej, iż był jednym z pionierów zakładania kół Sokoła w Małopolsce oraz na Śląsku Cieszyńskim. Wśród jego zaangażowań społecznych znalazła się inicjatywa stworzenia Towarzystwa Tanich Mieszkań dla robotników katolików, w którym pełnił funkcję pierwszego prezesa.

W 1889 roku, z przekonaniem, że pieśń patriotyczna może być ostoją ducha narodowego, zorganizował chór dla młodzieży rękodzielniczej. Już w tym samym roku odbyły się pierwsze publiczne występy Chóru dra Jordana w kościele pijarów, a ich występy przyciągały również uwagę na akademiach oraz wieczorkach patriotycznych. Z biegiem lat zespół powiększył się do 40 członków.

Jordan zadbał również o trwałe upamiętnienie wybitnych postaci polskiej kultury, fundując dwa pomniki na Plantach: dla Juliusza Słowackiego oraz Adama Mickiewicza, które zostały stworzone przez rzeźbiarza Alfreda Dauna. Dodatkowo wspierał młodych Polaków z zaboru pruskiego, organizując dla nich wyjazdy do Krakowa. Zachęcał ich do nauki języka polskiego i poznawania dziedzictwa narodowego.

Park Jordana

Najważniejszym osiągnięciem Jordana było stworzenie w 1889 roku na krakowskich Błoniach pierwszego w Europie publicznego parku zabaw i gier ruchowych dla dzieci poniżej 15. roku życia. Z inicjatywy Rady Miejskiej Krakowa, park oficjalnie nazwano Parkiem Miejskim im. dr Henryka Jordana. Mieściły się w nim różnorodne urządzenia sportowe, w tym basen oraz dwanaście boisk sportowych o różnych przeznaczeniach.

Inicjatywa została szeroko omówiona w mediach, a park przyciągał uwagę zarówno lokalną, jak i zagraniczną prasę. Przybywali do niego ludzie z różnych części Europy, aby podziwiać jego unikalną ofertę. W parku Jordan zorganizował różnorodne aktywności, a także wprowadził pomniki wybitnych Polaków oraz edukacyjne pogadanki dla dzieci i młodzieży.

Jego działalność nie kończyła się na inicjatywach sportowych — w parku zorganizowano także warsztaty oraz prowadzone były zajęcia dla najmłodszych. Do 1906 roku znalazły tam miejsce pomieszczenia na ćwiczenia manualne, a także „Mleczarnia” przeznaczona dożywianiu dzieci. W 1914 roku, na ręce Jordana postawiono pomnik w parku, którego autorem był Jan Szczepkowski. Monument ten pełnił nie tylko rolę upamiętniającą, ale także edukacyjną, ukazując przyszłym pokoleniom zaangażowanie Jordana w budowanie społeczeństwa zdrowych i aktywnych obywateli.

Henryk Jordan został pochowany 20 maja 1907 roku w rodzinnym grobowcu na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera S, rząd płd.-wsch.).

Działalność i motta

Henryk Jordan, wybitna postać w historii zdrowia i rehabilitacji, miał jasno określone cele w swojej działalności. Wszystkie inicjatywy mające na celu poprawę rozwoju psychomotorycznego były prowadzone przez wykwalifikowanych lekarzy.

Jego głównym założeniem było:

• Zapewnić zdrowie oraz radość poprzez angażujące gry na świeżym powietrzu,
• Wierzył, że praca w warunkach sprzyjających wypoczynkowi pozwala na lepszą regenerację sił.

Podkreślał, że ciągłe bycie poważnym oraz niestrudzone zaangażowanie mogą prowadzić do wypalenia. Zmęczone ciało domaga się odpoczynku, a znużony umysł potrzebuje chwili wytchnienia. Ponadto, dusza pragnie radości, która czyni życie o wiele cenniejszym.

Ogrody jordanowskie

Koncepcja ogrodu zabaw, stworzona przez Henryka Jordana, zyskała ogromną popularność nie tylko w Polsce. W duchu idei promowanej przez dr Jordana, dotyczącej wychowania zdrowych pokoleń Polaków, zaczęto zakładać ogrody wzorujące się na Parku Jordana. Te obiekty, znane jako ogrody jordanowskie, powstały w innych miastach Galicji, a ich liczba szybko zwiększała się także w takich miejscowościach jak Warszawa, Płock, Kalisz, Lublin oraz Katowice.

W 1929 roku został zarejestrowany Towarzystwo Ogrodów Jordanowskich, które miało na celu propagowanie oraz wspieranie zakładania takich obiektów rekreacyjno-sportowych dla dzieci. Dzięki tym działaniom, ogrody te stały się miejscami, w których maluchy mogły aktywnie spędzać czas i rozwijać swoje umiejętności w zdrowym środowisku.

Publikacje

Henryk Jordan był autorem licznych publikacji, które miały znaczący wpływ na rozwój różnych dziedzin. Oto lista jego najważniejszych dzieł:

• Nauka położnictwa dla użytku położnych, Kraków, 1872,
• Praktyczne wskazówki dla kobiet, Kraków, 1884,
• Przewodnik hygieniczny, Kraków, 1890 (wspólnie z Bolesławem Lutostańskim),
• O zabawach młodzieży, Kraków, 1891,
• W sprawie wyższych kursów dla kobiet przy muzeum techniczno-przemysłowem w Krakowie, Kraków, 1892,
• Z naszych problemów socyalnych, Kraków, 1893,
• Miejski park w Krakowie, Kraków, 1894,
• Towarzystwo tanich mieszkań dla robotników katolików w Krakowie, Kraków, 1898,
• Cięcie cesarskie droga pochwy z następowem natychmiastowem wycięciem macicy z powodu raka części pochwowej, obok ciąży X. miesięcznej, Kraków, 1899,
• O szpitalnictwie krajowem, Kraków, 1907,
• Nauka o położnictwie dla użytku uczniów i lekarzy, Kraków, 1908.

Ordery i odznaczenia

Henryk Jordan, zasłużona postać w historii Polski, został uhonorowany za swoje osiągnięcia i wkład w rozwój społeczeństwa. Wśród jego nagród znajduje się:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 11 listopada 1936).

Upamiętnienie

Medalierstwo w 1908 roku to wydarzenie, które miało na celu uhonorowanie zasług Jana Raszki, który zapisał się w historii jako postać ważna dla dzieci i młodzieży. W 1974 roku Towarzystwo Przyjaciół Dzieci zdecydowało o ustanowieniu Medalu im. dra Henryka Jordana. To wyróżnienie jest przyznawane tym, którzy regularnie angażują się w działania promujące rekreację oraz sport wśród najmłodszych.

Film

W 1978 roku, znany reżyser Filip Bajon stworzył film zatytułowany Zielona ziemia, który jest luźno inspirowany życiem Henryka Jordana. W tej produkcji główną rolę zagrał utalentowany aktor Jan Pietrzak, którego występ przyczynił się do uznania tego obrazu.

---

Oceń: Henryk Jordan

---