Mateusz Mieses

Nauka i edukacja

Mateusz Mieses, urodzony 30 czerwca 1885 roku w Przemyślu, to postać, która na trwałe wpisała się w historię polskiej kultury i nauki. Był nie tylko utalentowanym historykiem, ale również znakomitym językoznawcą i publicystą. Jego prace koncentrowały się na historii Żydów w Polsce, a także na kwestiach dotyczących rasizmu oraz języka jidysz.

Jako autor licznych książek i artykułów, Mieses miał wielki wpływ na rozwój badań nad tymi tematami. Jego życie zakończyło się 18 stycznia 1945 roku, ale jego dokonania pozostały inspiracją dla wielu badaczy i pasjonatów historii kultury żydowskiej w Polsce.

Życiorys

Mateusz Mieses urodził się w rodzinie kupców żydowskich, mocno zaangażowanej w ruch haskali, który dążył do modernizacji żydowskiego życia kulturalnego i społecznego. Jego rodzicami byli Jakub Ozjasz i Chaja Lea z Gansów. Warto również wspomnieć o jednym z jego braci, Józefie Miesesie, który pełnił funkcję naczelnego rabina Wojska Polskiego.

Mateusz Mieses rozpoczął swoją edukację w chederze prowadzonym przez rabina Glazera. Później kontynuował naukę w Gimnazjum Klasycznym w Przemyślu, które ukończył z wyróżnieniem. Jego zainteresowania skierowały go na studia filozoficzne, które odbył na Uniwersytecie Wiedeńskim. Od 1910 roku rozpoczął pracę naukową, prowadząc badania w różnych miastach, takich jak Lwów, Kraków, Wiedeń i Berlin. Jego prace skupiały się na religioznawstwie, historii oraz etnografii Żydów.

W czasie I wojny światowej, Mieses służył w wojsku austriackim, co w znaczny sposób wpłynęło na jego życie. 15 sierpnia 1926 roku ożenił się z Adą Jakeles. W latach 1928–1934 był ławnikiem Zarządu Miejskiego oraz przewodniczącym Związku Kupców w Przemyślu.

Gdy zastała go II wojna światowa, mieszkał w Przemyślu. Podczas niemieckiej okupacji kontynuował swoje badania oraz realizował plan publikacji encyklopedii religii, której dokonanie przewidywano w 16 tomach. Niestety, twórczość z tego okresu nie przetrwała do naszych czasów. Po likwidacji getta w Przemyślu, w jesieni 1943 roku, Mieses został deportowany do obozu pracy w Szebniach.

W lutym 1944 roku trafił do obozu w Płaszowie, gdzie został przydzielony do zespołu pracującego nad katalogowaniem książek z bibliotek żydowskich. Niestety, jego życie zakończyło się tragicznie 18 stycznia 1945 roku, gdy z wyczerpania zmarł podczas marszu śmierci w kierunku obozu w Gliwicach.

Poglądy

Mateusz Mieses, uznawany za głównego przedstawiciela jidyszyzmu, oddał swoje serce obronie języka jidysz. Podczas przełomowej konferencji w Czerniowcach w 1908 roku, stanął dumnie w obronie jidysz, gdy zwolennicy tego języka zyskali przewagę nad rzecznikami hebrajskiego. Jego publikacje, które oscylowały wokół tematu jidysz, miały na celu rozwój tego języka jako autentycznego medium komunikacyjnego Żydów aszkenazyjskich.

Wierzył, że jedynym rozwiązaniem „kwestii żydowskiej” jest „rozsądne oświecenie”, które pozwoli na zrozumienie i akceptację różnorodności kulturowej. Jego prace zyskały uznanie za szerokie badanie pozytywnej roli Żydów w historii Polski. Szczególne zainteresowanie wzbudziła jego publikacja dotycząca Polaków-chrześcijan pochodzenia żydowskiego, która rzuciła nowe światło na tę skomplikowaną tematykę.

W latach 1904–1939 Mieses opublikował setki artykułów, które ukazały się w różnych językach, takich jak: polski, niemiecki, jidysz oraz hebrajski. Jego teksty były obecne w renomowanych czasopismach, takich jak:

  • Kurier Lwowski,
  • Ateneum Polskie,
  • Nasz Przegląd,
  • Chwila,
  • Gazeta Wieczorna,
  • Nowy Dziennik,
  • Opinia,
  • Miesięcznik Żydowski,
  • Wschód,
  • Głos Gminy Żydowskiej,
  • Ha-Olula,
  • Ha-Micpe,
  • Ha-Olam,
  • Ha-Jarden,
  • Ba-Derech.

Posiadał również różne formy imienia i nazwiska, takie jak Matthias Mieses, Matatiahu Mieses oraz Matityahu Mizes. Był znany także pod pseudonimem Mateusz Przemyski, a jego inicjały MM były powszechnie używane w podpisach.

Książki

Mateusz Mieses był autorem wielu znaczących dzieł, które poruszały kwestie związane z Polakami, Żydami oraz ich historią. Oto lista jego książek, które warto poznać:

  • Ha-Polanim ve-ha-Yehudim (1905) – Polacy i Żydzi,
  • Ha-‘Amim ha-‘atikim ve-Yisra’el (1909) – Narody starożytne a Izrael,
  • W kwestii nienawiści rasowej (1912),
  • Die Entstehungsursache der jüdischen Dialekte (1915),
  • Germanen und Juden (1917),
  • Zur Rassenfrage; eine stammes- und kulturgeschichtliche Untersuchung (1919),
  • Die Gesetze der Schriftgeschichte; Konfession und Schrift im Leben der Völker (1919),
  • Der Ursprung des Judenhasses (1923),
  • Die jiddische Sprache. Eine historische Grammatik des Idioms der integralen Juden Ost- und Mitteleuropas (1924),
  • Psychologische Rudimente: Glossen zur Kenntnis d. Einzel- u. Massenseele (1928),
  • Les juifs et les établissements puniques en Afrique du Nord (1933),
  • Etyka żydowska a Europa (1933),
  • Judaizanci we wschodniej Europie (1933),
  • Rasa aryjska a semicka (1934),
  • Żydzi w obronie granic Polski przedrozbiorowej (1935),
  • Nauka o rasach w służbie polityki (1937),
  • Żydzi jako rolnicy w dawnej Polsce (1938),
  • Polacy-chrześcijanie pochodzenia żydowskiego (tom 1–2, 1938),
  • Udział Żydów w wojnach Polski przedrozbiorowej (1939),
  • Udział Żydów polskich w nauce,
  • Z rodu żydowskiego: Zasłużone rodziny polskie krwi niegdyś żydowskiej (1991).

Te prace stanowią ważny wkład w analizę relacji polsko-żydowskich oraz historii społecznej i kulturowej.

Przypisy

  1. Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939 r., s. 199. [dostęp 16.08.2021 r.]
  2. a b c The Yivo Encyclopedia ↓.
  3. a b Wirtualny Sztetl ↓.
  4. a b Polski Słownik Judaistyczny ↓.
  5. a b Deutsche Biographie ↓.

Oceń: Mateusz Mieses

★★★★★
Średnia ocena:4.94 Liczba ocen:19