Przemysław Bystrzycki

---

Życiorys

Przemysław Bystrzycki urodził się w swojej rodzinnej miejscowości, Przemyślu, w rodzinie o dużej renomie. Jego dziadek, Michał (1864–1957), był przedsiębiorcą i zarządzał tartakiem. Jego rodzice to Tadeusz (1899–1940, inżynier architekt) oraz Helena, z domu Stankiewicz, która była aktywną członkinią POW. Obaj przodkowie Przemysława pełnili istotne funkcje publiczne, zasiadając na stanowisku burmistrza w Przemyślu. Miał także trzy siostry, z których jedna, Zofia, zyskała miano powieściopisarki. Rodzina posługiwała się dwiema kamienicami, z których jedna, znajdująca się pod adresem Rynek 9, została nabyta przez Michała i przekazana Tadeuszowi jako prezent ślubny. Druga, ulokowana na Serbańskiej 7, została zbudowana przez Tadeusza i pomieściła Książnicę Naukową, której był właścicielem.

Przemysław dorastał w Przemyślu, gdzie w 1936 roku ukończył sześcioklasową szkołę podstawową, a w 1939 roku rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum im. Kazimierza Morawskiego. Niestety, okres II wojny światowej przyniósł dramatyczne zmiany w jego życiu. 12 kwietnia 1940 roku, dosłownie dwa dni po aresztowaniu jego ojca przez NKWD, Przemysław został deportowany, wraz z matką, babką i trzema siostrami, do Kazachstanu. W tym trudnym czasie (obwód kustanajski) pracował najpierw w kołchozie, a potem w sowchozie, gdzie z powodu wycieńczenia umarły jego babka i matka.

1 maja 1941 roku postanowił uciekać, podejmując ryzyko z Edmundem Wassermanem. Udało im się pokonać imponujące 3 000 km w zaledwie 14 dni, przechodząc przez takie miasta jak Kustanaj, Ufa, Kujbyszew, Penzę oraz Woroneż, aż dotarli do Charkowa. Tam jednak zostali zatrzymani, a Przemysław trafił do łagru, skazany na 10 lat ciężkich robót. Z więzienia w Kustanaju został zwolniony 12 września 1941 roku, dzięki układowi Sikorski-Majski.

Na początku wojny, 21 listopada 1941 roku, zgłosił się do Armii Polskiej na Wschodzie, a dwa dni później został przypisany do Samodzielnego Batalionu Dzieci Lwowskiej 6 Lwowskiej Dywizji Piechoty. Po ewakuacji przez Persję i Egipt, dotarł do Palestyny, gdzie został przydzielony do 2 kompanii Szkoły Podchorążych 8 Dywizji Piechoty, z której później trafił do Wielkiej Brytanii, docierając tam w sierpniu 1942 roku.

W Szkocji, w Dunalastair House, Przemysław zdał maturę, a następnie ukończył kursy radiowe. Pracował jako radiotelegrafista oraz przeszedł specjalistyczne szkolenie w formacji „cichociemnych”. Odbył spadochronowy zrzut do okupowanej Polski w nocy 22-23 listopada 1944 roku. Już w tym okresie awansował do stopnia podporucznika. Pełnił funkcję dowódcy tajnej radiostacji Armii Krajowej, działając do sierpnia 1945. Po wojnie znalazł się w podziemiu, jednak został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa 23 sierpnia 1945 roku w Krakowie.

Skazany na 6 lat więzienia, dzięki amnestii kara została skrócona do jednego roku, w wyniku czego opuścił mury więzienia 23 sierpnia 1946 roku. Osiedlił się w Poznaniu, gdzie w lipcu 1947 zdał maturę, a następnie rozpoczął studia na Wydziale Socjologii i Ekonomii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, kończąc je w 1951 roku.

Był także częścią redakcji pisma „Poznań – dzieje, ludzie, kultura”, a w latach 1956–1957 pracował w redakcji „Ziemia i Morze”. W 1959 roku rozpoczął współpracę z londyńskim tygodnikiem „Oblicze Tygodnia”. Wspólnie z innymi autorami założył poznański miesięcznik literacki „Nurt”, gdzie odgrywał rolę kierownika literackiego. W 1968 roku objął stanowisko redaktora naczelnego miesięcznika „Ceramika Budowlana”.

Przez wiele lat pełnił również funkcję wiceprezesa Poznańskiego Oddziału Związku Literatów Polskich. W 1967 roku przystąpił do polskiego PEN Clubu oraz wieloma innymi towarzystwami literackimi, aktywnie uczestnicząc w ich działalności. Jego zainteresowania obejmowały również tematykę cichociemnych, dla których napisał książkę „Znak cichociemnych” w 1983 roku. Dodatkowo, był członkiem władz naczelnych Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

W ostatnich latach życia, Przemysław Bystrzycki oddał się pracy wiceprezesa Biblioteki Raczyńskich, angażując się w sprawy związane z jej przyszłością oraz zbrodnią katyńską. Po wojnie nie przyjmował awansów wojskowych. Zmarł i został pochowany na cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu. W 1950 roku poślubił Janinę Tarłowską (ur. 1920), z którą doczekał się trzech córek: Zofii (ur. 1951), Elżbiety (ur. 1953, po mężu Wesołowska, profesor UAM) oraz Barbary (ur. 1955, po mężu Jęcz).

Upamiętnienie

W 1953 roku Zofia, Wieńczysława, Dobromiła oraz Przemysław Bystrzyccy podjęli ważną decyzję, oddając kamienice, które były w posiadaniu ich rodziny, na rzecz Skarbu Państwa. W wyniku tej decyzji, w 1997 roku, nieruchomości te stały się własnością Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, które z kolei zainaugurowało swoją działalność w tych budynkach w 2005 roku.

W dniu 14 maja 2010 roku, w siedzibie muzeum, miało miejsce uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej, dedykowanej rodzinie Bystrzyckich, co jest wyrazem uznania dla ich wkładu w kulturę i historię regionu.

Dodatkowo, powstała biograficzna książka autorstwa Eugenii R. Dabertowej, pod tytułem „Taśma życia Przemysława Bystrzyckiego”, która przybliża życie i osiągnięcia tej niezwykłej postaci.

Warto również wspomnieć, że plac w Poznaniu na Strzeszynie nosi imię Przemysława Bystrzyckiego, co świadczy o jego znaczeniu w historii oraz pamięci mieszkańców regionu.

Książki

Poniżej znajduje się lista książek autorstwa Przemysława Bystrzyckiego, obejmująca jego publikacje na przestrzeni lat:

• 1957 – Warkocze,
• 1960 – Śmierć nad Afgar-Wadi, Operacja Milczący Most,
• 1963 – Szkockie pożegnania,
• 1963 – Wyspa Mauritius,
• 1964 – Wronie uroczysko,
• 1966 – Strumień,
• 1974 – Wyspa wniebowstąpienia,
• 1976 – Nessie i inne opowiadania,
• 1977 – Włoskie kartki,
• 1982 – Płynie rzeka, płynie…,
• 1983 – Kamienne lwy (Wydawnictwo Pojezierze),
• 1983 – Znak cichociemnych, Ponar i inne opowiadania,
• 1990 – Wiatr Kuszmurunu,
• 1992 – Książę,
• 1995 – Szabasy z Brandstaetterem,
• 1997 – Nad Sanem, nad zielonookim,
• 1999 – Oddanie broni,
• 2003 – Jabłko Sodomy,
• 2005 – Nocny kajak,
• 2009 – Echa Kandałakszy,
• 2023 – Labirynt. Elegia żałobna.

Odznaczenia i wyróżnienia

W bogatym dorobku Przemysława Bystrzyckiego, odznaczenia zajmują szczególne miejsce, odzwierciedlając jego wkład w historię oraz działania wojenne.

Wśród nadanych mu wyróżnień, można wymienić:

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1944),
• Krzyż Walecznych,
• Krzyż Partyzancki,
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie,
• Srebrny Krzyż Zasługi,
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945.

Jego działalność była również doceniana w sferze lokalnej, co potwierdzają nadane mu honorowe obywatelstwa, w tym:

• Honorowe Obywatelstwo Miasta Poznania (2003),
• Honorowe Obywatelstwo Miasta Przemyśla (2004).

Przemysław Bystrzycki zasłużył się także w dziedzinie kultury, otrzymując między innymi:

• Nagrodę Prezydenta Miasta Przemyśla w dziedzinie kultury (1983),
• Nagrody literackie.

Jego osiągnięcia są nie tylko powodem do dumy, ale również stanowią inspirację dla przyszłych pokoleń.

---

Oceń: Przemysław Bystrzycki

---