Zachariasz Kopysteński

---

Życiorys

Zachariasz Kopysteński to postać, która urodziła się w Przemyślu w rodzinie szlacheckiej herbu Leliwa. Jego edukacja miała miejsce w szkole Bractwa Lwowskiego, a następnie kontynuował ją jako absolwent Akademii Ostrogskiej. Wyróżniał się biegłością w językach greckim i łacińskim, co stanowiło istotny element jego intelektualnego dziedzictwa.

W 1616 roku zdecydował się przenieść do Kijowa, gdzie wstąpił do Bractwa Kijowskiego. Tam zyskał uznanie dzięki działalności zarówno polemiczno-literackiej, jak i wydawniczej. W tym samym roku napisał przedmowę do „Czasoslova” («Часослова») – pierwszej publikacji z wydawnictwa kijowsko-peczerskiego. Jego kariera osiągnęła istotny punkt zwrotny 20 listopada 1624 roku, gdy został mianowany archimandrytą ławry Kijowsko-Pieczerskiej.

W dorobku Kopysteńskiego znajduje się wiele traktatów teologicznych, w tym Knyha pro wiru jedynu… (Книга про віру єдину…, 1619–1621), Knyha pro prawdywu jednist’ prawosławnych chrystyjan (Книга про правдиву єдність православних християн, 1623), przedmowy do Besidy Iwana Zołotoustoho (Бесіда Івана Золотоустого, 1623) oraz Nomokanona (Номоканон, 1624) i kazań Na pohreb J. Płetenećkoho (На погреб Є. Плетенецького, 1623).

Jego najważniejszym dziełem jest polemiczny utwór Palinodija, abo knyha oborony (Палінодія, або книга оборони, 1621–1622), który powstał jako odpowiedź na traktat unijnego działacza L. Krewzy, zatytułowany Obrona jedności cerkiewnej albo dowody, którymi się pokazuje, iż grecka cerkiew z łacińską ma być zjednoczona, opublikowany w Wilnie w 1617 roku. Palinodija skierowana była przeciwko katolicyzmowi oraz unii brzeskiej, promując ideę jedności narodów wschodniosłowiańskich.

Dzieło składa się ze wstępu oraz czterech części, w których autor krytykuje zaborczą politykę Polski i Watykanu wobec Ukrainy oraz Białorusi. Wskazuje, że konflikty przyczyniły się do rozłamu wspólnoty religijnej. Kopysteński opierał swoje argumenty na fragmentach z historii Kościoła oraz na licznych źródłach, takich jak utwory antycznych, bizantyjskich oraz zachodnioeuropejskich historyków, literaturę cerkiewno-historyczną, polskie kroniki, staroruskie latopisy oraz współczesną publicystykę antyunijną. Palinodija zyskała status leksykonu czy encyklopedii i była często cytowana w kręgach prawosławnych.

Innym ważnym dziełem Kopysteńskiego jest Knyha pro prawdywu jednist’ prawosławnych chrystyjan (Книга про правдиву єдність православних християн, 1623), czyli Księga o prawdziwej jedności, która składa się z dwóch rozdziałów. Autor porusza w niej kwestie zasad jedności wyznaniowej, które nie powinny być krzywdzące dla żadnej ze stron. W krytyczny sposób odnosi się do unijnego projektu z Brześcia, twierdząc, iż spowodował on utratę jedności w świecie prawosławnym.

---

Oceń: Zachariasz Kopysteński

---