Tadeusz Bystrzycki

---

Życiorys

Urodziny Tadeusza Bystrzyckiego miały miejsce 1 grudnia 1889 roku w znaczącej rodzinie przemyskiej. Jego rodzicami byli Michał, który żył w latach 1864–1957, oraz Zofia z domu Klimek, żyjąca w latach 1866–1919. Ojciec Tadeusza, jako przemysłowiec i właściciel tartaku, dwukrotnie pełnił funkcję burmistrza Przemyśla. W 1920 roku Tadeusz ożenił się z Heleną Stankiewicz, która była również członkinią POW. Para doczekała się trójki dzieci: trzech córek oraz syna Przemysława, urodzonego w 1923 roku. Rodzina posiadała dwie kamienice w Przemyślu; jedna z nich, zlokalizowana przy ulicy Rynek 9, przekazana została Tadeuszowi jako prezent ślubny, natomiast druga, przy ulicy Serbańskiej 7, została wzniesiona przez Tadeusza i przylegała do pierwszej. To w tej kamienicy mieściła się Książnica Naukowa, której był właścicielem.

W edukacji Tadeusza kluczowe znaczenie miało C. K. I Gimnazjum w Przemyślu, które ukończył w 1908 roku, zdobijając świadectwo dojrzałości. Następnie kształcił się w zakresie architektury na Politechnice Lwowskiej oraz w Wiedniu, gdzie uzyskał tytuł inżyniera architekta.

W trakcie I wojny światowej rozpoczął swoją służbę wojskową w armii austriackiej. Został mianowany podporucznikiem artylerii w C. K. Obronie Krajowej z dniem 1 stycznia 1916 roku i do 1918 roku był przypisany do 144 pułku artylerii polowej. Po zakończeniu wojny wstąpił do Wojska Polskiego, aktywnie uczestnicząc w wojnie polsko-ukraińskiej, szczególnie w walkach o Przemyśl. W wyniku zasług wojskowych został awansowany do rangi kapitana rezerwy artylerii, o starszeństwie od 1 czerwca 1919. W latach 1923-1924 był oficerem rezerwy 2 pułku artylerii górskiej z siedzibą w Przemyślu.

Tadeusz Bystrzycki, będąc entuzjastą literatury, stworzył własną, obszerną bibliotekę. Jego żona, Helena, prowadziła księgarnię, którą Tadeusz z sukcesem rozwinął, przenosząc działalność do nowego miejsca na przemyskim rynku. W 1919 roku założył dział wydawniczy „Polska Książnica Naukowa”, a w 1922 przekształcił go w spółkę „Książnica Naukowa, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” (od 1924 z siedzibą przy Rynek 9), która funkcjonowała aż do 1939 roku. Specjalizowała się w publikowaniu książek szkolnych. Dodatkowo od 1924 roku wydawał czasopismo reklamowe „Dobra Książka”, a od 1925 miesięcznik „Dom i Świat”. Umożliwiło to także publikację powieści w serii „Książki Zajmujące” oraz wielu kalendarzy z rozmaitymi tematami.

W 1933 roku, pod redakcją Tadeusza, ukazał się również Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, który był pionierskim wydawnictwem w swoim zakresie, jednak bez numerów stron.

W 1923 roku Tadeusz stał się jednym z członków założycieli Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu, a następnie zasiadł w jego zarządzie. W 1924 roku powołano go do Dyr. Spółdzielczego Banku Rzemieślników i Rolników w Przemyślu, gdzie aktywnie angażował się w różnorodne działania społeczne. Od 1927 roku pełnił stanowisko radnego w radzie miejskiej Przemyśla, a w 1928 roku objął funkcję wiceburmistrza. Od 1933 do 1934 roku był burmistrzem, a jego następca na tym stanowisku to jego ojciec Michał.

W wyniku wybuchu II wojny światowej, w czasie wrześniowej kampanii, nowym prezydentem miasta Przemyśla został Władysław Baldini, który razem z radnymi pełnił tę funkcję do 28 września 1939 roku. Następnie, po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939, Tadeusz został aresztowany przez Sowietów, a następnie uwięziony przez NKWD w Przemyślu, a później we Lwowie. W 1940 roku jego życie tragicznie zakończyło się w kijowskim więzieniu, przy ul. Karolenkiwskiej 17. Jego nazwisko znalazło się na Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994 roku, a ofiary tej części zbrodni katyńskiej zostały pochowane na Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni, który został otwarty w 2012 roku.

Dwudniowe aresztowanie Tadeusza przez NKWD miało również dramatyczne konsekwencje dla jego rodziny. 12 kwietnia 1940 roku, żona i dzieci zostały przymusowo wywiezione w głąb ZSRR do Kazachstanu, gdzie zmuszone były do pracy w kołchozie i sowchozie. Helena, z wycieńczenia, zmarła podczas tego trudnego czasu. W tym samym okresie jego syn Przemysław w czasie wojny był „cichociemnym”, a po zakończeniu konfliktu zbrojnego zajął się pisarstwem, podobnie jak jego siostra Zofia.

Upamiętnienie

W 1953 roku, Zofia, Wieńczysława, Dobromiła i Przemysław Bystrzyccy podjęli ważną decyzję o przekazaniu kamienic, które należały do ich rodziny, na rzecz Skarbu Państwa. Ten gest miał istotne znaczenie dla zachowania ich dziedzictwa. W wyniku tego działania, w 1997 roku budynki te weszły w posiadanie Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, a od 2005 roku stały się jego siedzibą.

Symbolicznym momentem w upamiętnieniu tej rodziny była inauguracja tablicy pamiątkowej, która miała miejsce 14 maja 2010 roku w muzeum. Tablica ta oddaje hołd rodzinie Bystrzyckich, przypominając o ich wkładzie w lokalną historię.

Rodzina została także upamiętniona na Cmentarzu Głównym w Przemyślu, gdzie na ich grobowcu znajduje się symboliczna inskrypcja.

W ramach ogólnopolskiej inicjatywy „Katyń… pamiętamy” oraz „Katyń… Ocalić od zapomnienia”, Tadeusz Bystrzycki zyskał zaszczytne wyróżnienie w postaci zasadzenia Dębu Pamięci. Uroczystość miała miejsce 25 kwietnia 2010 roku w Przemyślu, co stanowiło dodatkowy wyraz szacunku i pamięci dla jego osoby oraz tragicznych wydarzeń związanych z historią Polski.

Odznaczenia

Wśród odznaczeń, które otrzymał Tadeusz Bystrzycki, znajdują się również te przyznane przez Austro-Węgry. Warto wyróżnić szczególnie dwa medale za zasługi wojskowe, nadane przed rokiem 1918.

• srebrny Medal Zasługi Wojskowej na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej z mieczami,
• brązowy Medal Zasługi Wojskowej na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej.

---

Oceń: Tadeusz Bystrzycki

---