Norbert Ramer

---

Życiorys

Norbert Ramer urodził się w przemyskiej rodzinie żydowskiej, przypuszczalnie 29 lub 30 listopada 1911 roku. Jego ojciec, Aron, prowadził działalność handlową. Rodzina Ramerów związana była z Sanokiem, gdzie żyli co najmniej od XVIII wieku, a ich przodkami byli Chaim i Lewor Ramer. W 1929 roku Norbert ukończył Państwowe Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku, w jego klasie uczyli się również Adam Bieniasz, Stanisław Gerstmann, Lidia Sembratowicz, Eugeniusz Duda oraz Ryszard Linscheid. Trzej ostatni z tej grupy tragicznie zginęli w zbrodni katyńskiej.

Norbert Ramer kontynuował naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie obronił pracę doktorską z zakresu matematyki, a następnie zdecydował się na rozpoczęcie studiów medycznych. Po przeniesieniu do Lwowa rozpoczął pracę jako lekarz i rabin. W trudnych czasach II wojny światowej, 22 września 1940 roku, ożenił się z Heleną Manaster, która pochodziła z Leska.

Po inwazji Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 roku oraz utworzeniu getta w listopadzie tego samego roku, oboje Ramerowie zostali zatrudnieni przez władze niemieckie, aby pomóc w walce z tyfusem, co skłoniło ich do wyjazdu do Orelec w okolicach Sanoka. W trakcie podróży spotkali macochę Heleny, a po krótkim czasie zostali uwolnieni przez gestapo i powrócili do Leska. Niestety, w wyniku tego spotkania grupa 120 Żydów, z którą podróżowali, została później zamordowana w lesie w okolicach Olszanicy i Ustjanowej.

Na drodze do przetrwania, Norbert i jego żona trafili do obozu koncentracyjnego w Zamościu, gdzie Norbert zgłosił się do pracy w laboratorium. W 1943 roku, po klęsce Niemców pod Stalingradem, udało im się uciec przed eksterminacją. Przez Sośnicę i Przemyśl dotarli do Krakowa, tam ukryli się wśród polskiej ludności. W czerwcu 1943 roku Helena, dzięki polskiej rodzinie, trafiła do katolickiego klasztoru, gdzie 6 października urodziła syna Tadeusza. Ich historia wojenna została opisana w książce pt. Bitter Freedom autorstwa Jafy Wallach (pol. wyd. Gorzka Wolność).

Po zakończeniu wojny, Norbert Ramer stał się jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, które reaktywowano na przełomie 1947 i 1948 roku, a później wydawano czasopismo „Urania”. Jako asystent kierował badaniami na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 50. zamieszkiwał przy ulicy św. Tomasza 30 w Krakowie, a później został adiunktem na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. W tym czasie pełnił także funkcję kierownika Pracowni Krystalografii.

Helena Manaster, żona Norberta, opuściła Polskę w 1968 roku, wzbogacając swoje życie o doświadczenia w USA, skąd wyjechała do Izraela, a później wróciła do USA w 1988 roku. Norbert pozostał w Polsce. Helena była siostrą Hanny (Sabiny) Manaster, która podczas wojny była ukrywana przez Józefa Zwonarza w Lesku.

Norbert Ramer odszedł z tego świata 22 kwietnia 1996 roku, a jego ostatnim miejscem spoczynku stał się cmentarz żydowski przy ul. Okopowej na Woli w Warszawie.

---

Oceń: Norbert Ramer

---