Stanisław Dąbrowa-Kostka

---

Życiorys

Stanisław Dąbrowa-Kostka przyszedł na świat jako syn Wilhelma, który brał udział w bitwie o Przemyśl w roku 1918, oraz Barbary Laskownickiej. Jego edukacja rozpoczęła się w szkołach powszechnych w Przemyślu i Kępie, a w 1937 roku kontynuował naukę w gimnazjum w Przemyślu. Jako młody mężczyzna, pozostał w mieście po wybuchu II wojny światowej i włączył się w działalność konspiracyjną, pełniąc funkcję łącznika w Komendzie Obrony Przeciwlotniczej Przemyśl-Zasanie.

Od połowy września 1939 roku aktywnie uczestniczył w organizacji samodzielnej grupy konspiracyjnej, która przyjęła nazwę „Lipowica”, a z czasem objął dowództwo nad tym oddziałem. Wiosną 1940 roku, pomimo trwającej wojny, kontynuował przerwaną naukę w Staatliche Handelsschule oraz Aufbauklasse (Szkoła Handlowa i Klasa Administracji Handlowej), a także uczestniczył w tajnych kompletach naukowych, które dotyczyły kształcenia w zakresie szkoły średniej.

W 1941 roku, po nawiązaniu kontaktu z Związkiem Walki Zbrojnej, Stanisław, pod pseudonimem „Dąbrowa”, został zaprzysiężony w Placówce nr 1 Przemyśl-Zasanie. Już 11 listopada uzyskał awans na starszego strzelca. Do sierpnia 1942 roku organizował oraz dowodził oddziałem dyspozycyjnym Komendy Obwodu Armii Krajowej (AK) w Przemyślu, pełniąc funkcję oficera propagandy oraz redagując tajne pismo „Placówka”. Uczestniczył również w akcjach bojowych, a także w tajnych Kursach Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty oraz w specjalnej jednostce Kedywu.

W czerwcu 1942 roku, jego kuzyn, inż. Kazimierz Wochański, powierzył mu dowództwo plutonu w składzie „Lipowicy”, która przyjęła pełną przynależność do Polskiej Organizacji Zbrojnej (POZ). Po scaleniu POZ z AK w sierpniu 1942 roku, Stanisław objął dowództwo plutonu specjalnego, działającego w pionie wywiadu i kontrwywiadu Komendy Obwodu AK Przemyśl-Zasanie z Kazimierzem Wochańskim na czołowej pozycji.

W lipcu 1943 roku, po rozbiciu komendy obwodu AK w Przemyślu, został przeniesiony na stanowisko adiutanta podkarpackiego Ośrodka Kedywu. Tam został zaproszony przez ppor. Zbigniewa Zawiłę do współpracy przy akcji na więzienie w Jaśle, gdzie w nocy z 5 na 6 sierpnia 1943 roku dowodził tylną strażą podczas brawurowego rozbicia więzienia, znanej jako akcja „Pensjonat”.

Był także zaangażowany w akcję na placówkę Abwehry w Bratkówce. W lipcu 1944 roku stanął na czele adiutanta Podkarpackiego Ośrodka Kedywu AK, a za swoje czynny udział w akcji „Burza” został odznaczony Krzyżem Walecznych.

Po zajęciu Rzeszowa przez Sowietów, 18 sierpnia 1944 roku, został aresztowany przez NKWD, jednak udało mu się uciec. Na prośbę płk. dypl. dr. Kazimierza Putka „Zwornego” zorganizował komórkę zajmującą się legalizacją, zajmującą się tworzeniem fałszywych dokumentów dla Rzeszowskiego Podokręgu AK, i kierował jej działaniami aż do końca października tegoż roku. W 1944 roku awansował na podporucznika.

W grudniu 1944 roku, po aresztowaniu płk „Zwornego” wraz z całym sztabem podokręgu, zgłosił się do mjr. Bronisława Wohanki „Ludwika” i po przyjęciu nowego pseudonimu „Dzierżyński” objął stanowisko oficera dywersji w Komendzie Obwodu Przemyśl AK. Od grudnia 1944 roku do sierpnia 1945 roku, Dąbrowa-Kostka jako oficer dywersji AK-DSZ odbudował struktury zniszczone przez aresztowania oraz gromadził broń, tworząc oddział mający na celu obronę ludności przed rabunkiem. Jego oddział rozformowano w sierpniu 1945 roku, a 1 stycznia 1945 roku otrzymał kolejny awans na porucznika.

W 1945 roku, działając w ramach AK pod nowymi nazwami, sformował oddział partyzancki, którym dowodził zarówno w dawnym Obwodzie AK Przemyśl, jak i w Obwodach Sanok i Krosno. Po rozkazie mjr. „Ludwika”, w sierpniu 1945 roku musiał rozwiązać swój oddział. W końcu września przeniesiono go do Krakowa na stanowisko szefa Wydziału Informacji i Bezpieczeństwa oraz dowódcy „Straży”, w początkowej fazie organizacji Rejonu Zrzeszenia „Wolność i Niepodległość”, które obejmowało całe województwo krakowskie.

W październiku 1945 roku zarejestrował się w komisji ujawnieniowej AK, zatajając jednak całą swoją działalność od sierpnia 1944 roku. Jednak w marcu 1946 roku wpadł w zasadzkę ubowców podczas odprawy kierowników WiN, co doprowadziło do trzymiesięcznego śledztwa. Po przewiezieniu do więzienia przy ul. Senackiej, 11 lipca 1946 roku został skazany na 7 lat więzienia, mimo ziszczenia dowodów jedynie na jego działalność w „Zrzeszeniu” od grudnia 1945 do marca 1946 roku.

6 sierpnia 1946 roku zawarł związek małżeński z Anną Stahlówną w kaplicy tegoż więzienia. Dzięki amnestii w marcu 1947 roku, jego wyrok zmniejszono o połowę. Przez pewien czas był więziony zarówno w Krakowie na ul. Senackiej, jak i w [Montelupich], a także w Rawiczu i Wronkach. Zwolniony 6 września 1949 roku, nie dopełnił obowiązku meldowania się w Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego, co skutkowało wieloma zmianami miejsca zamieszkania z żoną oraz czwórką dzieci. W 1950 roku komisja wojskowa odebrała mu stopień oficerski, mimo jego późniejszej weryfikacji. W latach 1950–1970 Stanisław Dąbrowa-Kostka pełnił różnorodne zajęcia, między innymi jako księgowy w PGR, majster w spółdzielni produkującej zabawki i projektant zabawek.

Był również jednym z założycieli Grupy Rabczańskiej GOPR, a w latach 1956-1961 zasłynął jako jej prezes. W 1970 roku uzyskał prawo do emerytury oraz rentę inwalidy wojennego. Jako członek Związku Inwalidów Wojennych RP, Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich oraz ZAiKS, aktywnie działał w Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich oraz Komisji Historycznej ZBoWiD. Jego dorobek obejmuje publikacje, w tym książki jak „W okupowanym Krakowie” (Warszawa 1972) oraz „Hitlerowskie afisze śmierci” (Kraków 1983), a także współautorstwo wielu prac.

Stanisław Dąbrowa-Kostka zaangażował się także w działalność harcerską, co zaowocowało przyznaniem mu odznaczenia Instruktora Przewodnika ZHP. Rada Miejska Jasła uhonorowała go tytułem Honorowego Obywatela Miasta Jasła za udział w akcji uwolnienia więźniów z jasielskiego więzienia w nocy z 5/6 sierpnia 1943 roku.

Zmarł w nocy z 26 na 27 marca 2019 roku w Krakowie, a jego miejsce spoczynku znajduje się na Cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie (pas E-III-7).

Awanse służbowe:

• starszy strzelec – 11 listopada 1942,
• kapral podchorąży – maj 1943,
• podporucznik – 11 listopada 1944,
• porucznik – 1 stycznia 1945,
• kapitan – zweryfikowany 18 października 1989,
• major – 23 lutego 1993,
• podpułkownik – 6 grudnia 2002.

Odznaczenia

Stanisław Dąbrowa-Kostka ma na swoim koncie imponującą listę odznaczeń, które świadczą o jego zasługach oraz oddaniu dla kraju.

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1993),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Walecznych,
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Krzyż Partyzancki,
• Krzyż Armii Krajowej,
• Medal Wojska,
• Złoty Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” z Rozetą z Mieczami,
• Złoty Krzyż Małopolski.

---

Oceń: Stanisław Dąbrowa-Kostka

---