Maksymilian Rose

---

Życiorys

Maksymilian Rose przyszedł na świat w 1883 roku w Przemyślu, w ubogiej żydowskiej rodzinie jako syn Eliasza Rosego oraz Lei z domu Israelowicz. Jako dziecko rozpoczął edukację w gimnazjum, gdzie zdobył solidne podstawy wiedzy. W czerwcu 1902 roku z wyróżnieniem zakończył naukę w C. K. Gimnazjum w Wadowicach, gdzie jego kolegami byli Albin Jura oraz Urban Przyprawa. Podczas lat szkolnych działał w kółko socjalistycznym wspólnie z Ignacym Schipperem i Karolem Sobelsohnem.

Po ukończeniu gimnazjum, Rose rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W trakcie nauki zawiązał bliską przyjaźń z Adamem Rydlem, a wśród jego kolegów było wielu wybitnych studentów, m.in. Kornel Michejda i Stefan Jaracz. W 1908 roku uzyskał tytuł doktora wszechnauk medycznych, cum eximia laude.

W kolejnych latach Maksymilian kontynuował swoją edukację w renomowanych zagranicznych klinikach w Niemczech i w Szwajcarii. W latach 1910–1911 kształcił się u Theodora Ziehena oraz Hermanna Oppenheima w berlińskich klinikach psychiatrycznych. W tym czasie zaczął także kurs neuroanatomii pod kierunkiem Louisa Jacobsohna-Laska. W latach 1911–1912 pełnił rolę asystenta w Kantonalnym Zakładzie dla Umysłowo Chorych w Rheinau, a następnie kształcił się pod kierunkiem Korbiniana Brodmanna w Tybindze.

W 1912 roku Rose podjął pracę w Zakładzie Anatomii Opisowej UJ, gdzie współpracował z Kazimierzem Kostaneckim i Adamem Bochenkiem. Po rozpoczęciu I wojny światowej krótko przerwał swoje badania, służąc najpierw jako lekarz batalionowy w Legionach Polskich, a później jako kierownik oddziału neurologiczno-psychiatrycznego w szpitalach garnizonowych w Przemyślu i Krakowie. Ostatecznie osiągnął stopień majora i w latach 1918-1921 kierował Oddziałem Chorób Nerwowych i Umysłowych Szpitala Garnizonowego w Przemyślu.

Od 1918 do 1919 pełnił funkcję kierownika Oddziału Neurologicznego Szpitala Garnizonowego w Krakowie, następnie do 1925 roku ponownie pracował w Zakładzie Anatomii Opisowej UJ oraz prowadził praktykę lekarską. W 1925 roku przyjął stanowisko kierownika oddziału w Instytucie Cesarza Wilhelma w Berlinie u prof. Oskara Vogta. Rok później otrzymał kolejny tytuł doktora medycyny i zasiadł w komitecie redakcyjnym czasopisma Journal für Psychologie und Neurologie, a w latach 1927–1929 był jego redaktorem.

W 1928 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie w czerwcu uzyskał tytuł docenta neurologii na Uniwersytecie Warszawskim, na podstawie pracy dotyczącej O cytoarchitektonice przedmóżdża żółwia. W latach 1929–1930 krótko pracował w Szpitalu Psychiatrycznym w Tworkach. Od 1931 był profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, a po śmierci Rafała Radziwiłłowicza obejmował kierownictwo Kliniki Chorób Nerwowych i Umysłowych. Był jednym z założycieli i pierwszym dyrektorem Polskiego Instytutu Badań Mózgu w Warszawie, oraz zorganizował zakład dla chorych umysłowo w Kojranach pod Wilnem. W 1929 roku został również członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności.

W 1937 roku Maksymilian Rose był aktywnym członkiem Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Niestety, 30 listopada, zmagając się z bólem zamostkowym, udał się na wykłady, jednak stan jego zdrowia uległ pogorszeniu. Wezwany profesor Aleksander Januszkiewicz stwierdził jego zgon, który nastąpił o godzinie 14:15 tego samego dnia.

Uroczystości żałobne miały miejsce na dziedzińcu uniwersyteckim. Maksymilian Rose został pochowany 31 października na nowym cmentarzu żydowskim przy ulicy Miodowej w Krakowie, gdzie jego trumna znalazła miejsce w rodzinnym grobowcu. W miesiącach po jego śmierci ukazały się wspomnienia, w tym autorstwa Kazimierza Pelczara, Kornela Michejdy, Kazimierza Orzechowskiego, Natalii Zandowej, Abrahama Wirszubskiego, Stanisława Witka, Mieczysława Cunge oraz Adama Opalskiego.

1 września 1908 roku poślubił Stellę Schornstein, która pochodziła z Nowego Sącza. Była ona jedną z pierwszych kobiet-absolwentek Uniwersytetu Jagiellońskiego, a zmarła 23 czerwca 1971 roku w Warszawie. Pochowano ją na nowym cmentarzu żydowskim w Krakowie. Małżeństwo miało córkę Ewę Marię Renatę, która wyszła za mąż za Boratyńskiego. Rose miał również starszego brata, Henryka Ozjasza, nauczyciela w Buczaczu, a jego syn Jerzy Edwin Rose także został lekarzem psychiatrą, kontynuując tradycje zawodowe rodziny.

Dorobek naukowy

Maksymilian Rose był wybitnym badaczem, którego dorobek naukowy koncentrował się na neuroanatomii porównawczej oraz analizach cytoarchitektoniki kory mózgu. W swoich pracach wprowadził autorski podział kory, oparty na kryteriach filogenezy oraz morfologii. Podejmował również badania dotyczące zmian cytoarchitektonicznych występujących w stanach patologicznych.

W klinice, której był założycielem, po raz pierwszy w Polsce zastosowano leczenie wstrząsami insulinowymi w przypadku schizofrenii. Razem z Maxem Bielschowskym prowadził badania nad różnicami w biochemii poszczególnych warstw oraz pól korowych. Wspólnie opracowali nową metodę wybiórczego barwienia warstw V i VI kory mózgowej, wykorzystując indofenol.

Rose napisał rozdziały dotyczące embriologii układu nerwowego, neuroanatomii oraz cyto- i mieloarchitektoniki do podręcznika neurologii Bumkego i Förstera. Był także autorem atlasów dotyczących cytoarchitektoniki mózgu królika oraz myszy, jak również jąder międzymózgowia królika.

W ostatnich latach swojego życia koncentrował się na badaniach „mózgów elitarnych”, które przyniosły szereg publikacji, w tym na temat mózgowia Stanisława Trzebińskiego oraz Józefa Piłsudskiego. Jego nieukończona praca dotycząca Mózgu Józefa Piłsudskiego została wydana już po jego śmierci. Pozostał również nieukończony podręcznik na temat anatomii porównawczej kory mózgowej ssaków, ptaków oraz gadów.

Ordery i odznaczenia

Maksymilian Rose został uhonorowany wieloma zaszczytnymi wyróżnieniami, w tym:

• krzyż komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 1937),
• złoty krzyż zasługi (11 listopada 1937).

Lista prac

Oto lista prac, które wniosły znaczący wkład w dziedzinę neurologii oraz psychologii. Dokumenty te ukazują bogaty dorobek naukowy Maksymiliana Rose, a poniższe pozycje przedstawiają jego osiągnięcia w zakresie badań nad mózgiem oraz różnymi zaburzeniami neurologicznymi.

• Przyczynek do badań nad zaburzeniami czucia w niektórych chorobach rdzenia (Doniesienie tymczasowe). „Przegląd Lekarski” 47 (39), s. 500–503, 1908,
• Histologische Lokalisation der Grosshirnrinde bei kleinen Säugetieren (Rodentia, Insectivora, Chiroptera). „Journal für Psychologie und Neurologie” 19, s. 391–479, 1912,
• Ueber die cytoarchitektonische Gliederung des Vorderhirns der Vögel. „Journal für Psychologie und Neurologie” 21 (Ergänzungsheft), s. 278–352, 1914,
• Lokalizacja histologiczna przedmóżdża krokodyli (Localisation histologique dans le cerveau antérieur des crocodiles). „Bulletin international de l’Académie polonaise des sciences et des lettres, Classe des sciences mathématiques et naturelles: Sciences naturelles” s. 232-249, 1919,
• O bezładzie czołowym. „Przegląd Lekarski” 59 (1), s. 2–4, 1920,
• O lokalizacji histologicznej przedmóżdża krokodyli. „Neurologja Polska” 5, 1921,
• Cytoarchitektonika przedmóżdża żółwi. „Neurologja Polska” 6, s. 97–108, 1922,
• Histologische Lokalisation des Vorderhirns der Reptilien. „Journal für Psychologie und Neurologie” 29, s. 219–272, 1923,
• Oszacki A, Rose M. O t.zw. meningismus. „Polska Gazeta Lekarska” 2 (20), s. 350–352, 1923,
• Ueber das histogenetische Prinzip der Einteilung der Grosshirnrinde. „Journal für Psychologie und Neurologie” 32, s. 97-160, 1925/1926,
• Der Grundplan der Cortextektonik beim Delphin. „Journal für Psychologie und Neurologie” 32 (4/5), s. 161-169, 1926,
• Prof. Constantin Freiherr von Economo und Dr. Georg Koskinas, Die Cytoarchitektonik der Hirnrinde des erwachsenen Menschen (Rezension). „Journal für Psychologie und Neurologie” 32, s. 269-279, 1926,
• Die Organdifferenzierung der Großhirnrinde im Lichte der vergleichenden Architektonik. „Naturwissenschaften”. 14 (50-51), s. 1184–1187, 1926. DOI: 10.1007/BF01451764,
• Der Allocortex bei Tier und Mensch. I. Teil (Mit 21 Textabbildungen und 30 Doppeltafeln). „Journal für Psychologie und Neurologie” 34, s. 1–112, 1926,
• Die sogenannte Riechrinde beim Menschen und beim Affen. II. Teil des „Allocortex bei Tier und Mensch” (Mit 13 Textabbildungen und 35 Doppeltafeln). „Journal für Psychologie und Neurologie” 34, s. 261–401, 1926,
• Znaczenije obnarużenija okislitelnych i reducyrujuszczych tkanewych fermentow dla woprosow lokalizacji w mozgu, 1927,
• Gyrus limbicus anterior und Regio retrosplenialis (Cortex holoprotoptychos quinquestratificatus) vergleichende Architektonik bei Tier und Mensch. „Journal für Psychologie und Neurologie” 35, s. 65–173, 1927,
• Bielschowsky M, Rose M. Die Bedeutung des Nachweises oxydierender und reduzierender Gewebefermente für Lokalisationsfragen des Gehirns. Journal für Psychologie und Neurologie 33, ss. 73–83, 1927,
• Aufgaben der vergleichenden Rindenarchitektonik. 28. Versammlung mitteldeutscher Psychiater und Neurologen am 7. November 1926 in Dresden. „Archiv für Psychiatrie und Nervenkrankheiten”. 79 (1), s. 601–643, 1927. DOI: 10.1007/BF01814298,
• Die Inselrinde des Menschen und der Tiere. „Journal für Psychologie und Neurologie” 37, s. 467-624, 1928,
• Die Ontogenie der Inselrinde; zugleich ein Beitrag zur histogenetischen Rindeneinteilung. „Journal für Psychologie und Neurologie” 36, s. 182-209, 1928,
• Die morphogenetische Einteilung der Großhirnrinde. „Naturwissenschaften”. 16 (22), s. 399–404, 1928. DOI: 10.1007/BF01459025,
• Die Morphogenie und architektonische Gliederung der Inselrinde. W: Psychoneurologische Festschrift für Alexander Juschtschenko. Rostow: Nord Caucaaus, 1928 s. 51–56,
• Über das histogenetische Prinzip der Einteilung der Großhirnrinde. „Anatomischer Anzeiger”, 1929,
• Entgegnung auf die Bemerkungen von H. Kuhlenbeck zu meiner Arbeit über das histogenetische Prinzip der Einteilung der Grosshirnrinde. „Anatomischer Anzeiger” 67, s. 318–323, 1929,
• Zasady architektonicznej lokalizacji w korze mózgowej. Pamiętnik XIII Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich, 1929,
• O zmianach architektonicznych kory mózgowej w padaczce samoistnej. „Rocznik Psychjatryczny” 10, 1929,
• Zweite Entgegnung auf die Bemerkungen von H. Kuhlenbeck zu meiner Arbeit „Über das histogenetische Prinzip der Einteilung der Großhirnrinde” „Anatomischer Anzeiger” 68, s. 197, 1930,
• Ueber den Einfluss der Fixierung auf das Zellbild der Grosshirnrinde. Mit 6 Tafeln. „Journal für Psychologie und Neurologie” 38, s. 155-167, 1929,
• Bielschowsky M, Rose M. Ueber die Pathoarchitektonik der mikro- und pachygyren Rinde und ihre Beziehungen zur Morphogenie normaler Rindengebiete. „Journal für Psychologie und Neurologie” 38, s. 42-46, 1928,
• Bielschowsky M, Rose M. Kora pachy- i mikrogyralna i jej stosunek do pewnych części prawidłowego allocortex. W: Księga jubileuszowa Edwarda Flataua. Warszawa 1929 s. 35–42,
• Cytoarchitektonischer Atlas der Grobhirnrinde der Maus. „Journal für Psychologie und Neurologie” 40, s. 1-51, 1929,
• Vergleichende Cytoarchitektonik der Grosshirnrinde. „Fortschritte der Neurologie, Psychiatrie und ihrer Grenzgebiete” 2, 1930,
• Opuszka węchowa (bulbus olfactorius) u człowieka i zwierząt. „Polska Gazeta Lekarska” 9 (44/45), s. 880-882, 1930,
• Zmiany architektoniczne mózgu w alkoholizmie. „Rocznik Psychjatryczny” 16/17, s. 39-50, 1931,
• Zadania współczesnej psychiatrii. „Pamiętnik Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego” 7 (4), s. 293–308, 1931,
• † Konstanty Economo. „Neurologja Polska” 14 (3), s. 171-173, 1931,
• Cytoarchitektonischer Atlas der Grosshirnrinde des Kaninchens. „Journal für Psychologie und Neurologie” 43, s. 353-440, 1931,
• Porażenie postępujące, wczesne rozpoznanie i leczenie. „Praktyka Lekarska” 6, ss. 129-138, 1932,
• Rose M, Michejda K. Guz rdzenia bez bólów korzonkowych. „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Wileńskiego” 8 (2/3), s. 188-195, 1932,
• Die vergleichende Zytoarchitektonik des Stirnhirns und ihre Beziehung zur Physiologie und Klinik. „Fortschritte der Neurologie, Psychiatrie und ihrer Grenzgebiete” 4 (11), s. 501, 1932,
• Rose M, Rose S. Die Topographie der architektonischen Felder der Grosshirnrinde am Kanischenschaedel. „Journal für Psychologie und Neurologie” 45, s. 264-276, 1933,
• O indywidualnych właściwościach kory mózgowej u ludzi. „Rocznik Psychiatryczny” 21, s. 297–319, 1933,
• Die Volumenbestimmung der architektonischen Zentren im Vorderhirn des Menschen mittels Wage. „Journal für Psychologie und Neurologie” 45, s. 277-290, 1933,
• Rwa kulszowa i jej leczenie. „Lekarz Wojskowy” 23 (9), ss. 449–471, 1934,
• Rwa kulszowa i jej leczenie W: Pamiętnik VI Lekarskiego Kursu Wakacyjnego (w Ciechocinku). Warszawa, 1934 ss. 71-93,
• Międzymózgowie królika. Mémoires de l′Académie polonaise des sciences et des lettres. Classe des sciences mathématiques et naturelles 8, Cracovie 1935 108 ss. + 25 tablic,
• Cajal como uno de los fundadores de la doctrina localizatoria de la corteza cerebral. Archivos de neurobiología, psicología, fisiología, histología, neurología y psiquiatría 14, s. 865, 1934,
• Cytoarchitektonik und Myeloarchitektonik der Großhirnrinde W: Handbuch der Neurologie, Allgemeine Neurologie. Band 1, Anatomie, Hrsg. Bumke O, Foerster O. Springer, Berlin, 1935 s. 588–778,
• O mózgu ś. p. Prof. Stanisława Trzebińskiego. Badania uzupełnione wyjątkami z pamiętnika i dziennika Zmarłego. „Pamiętnik Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego” 11 (3), 1935,
• O ośrodku korowym węchu. „Polska Gazeta Lekarska” 15 (28/29), s. 565-569, 1936,
• Ueber die elektive Schichtenerkrankung der Grosshirnrinde bei Geisteskrankheiten. „Journal für Psychologie und Neurologie” 47, s. 1-23, 1936,
• Podłoże anatomiczne dystonii torsyjnej. „Archiwum nauk biologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 6 (2), 1937,
• Odpowiedź na list otwarty dra Leona Achmatowicza. „Pamiętnik Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego” 13 (1/2), s. 87, 1937,
• O wybiórczym schorzeniu warstw kory mózgowej nieurażnego pochodzenia (Ueber die elektive Schichtenerkrankung der Grosshirnrinde nicht pathoklinen Ursprungs). „Archiwum nauk biologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 6 (3), 1937,
• Bóle głowy i ich leczenie. „Lekarz Wojskowy” 29 (4), ss. 193–219, 1937,
• Bóle głowy i ich leczenie W: Pamiętnik II Lekarskiego Kursu wakacyjnego. Warszawa, 1937 ss. 1-27,
• Mózg Józefa Piłsudskiego. Cz. 1. Wilno, 1938.

Te pozycje stanowią nie tylko świadectwo dociekań naukowych i eksploracji struktury mózgu, ale także przyczyniają się do zrozumienia funkcji neurologicznych oraz ich patologii. Wydania te należy uznać za fundamenty w badaniach neuroanatomii i neuropsychologii.

---

Oceń: Maksymilian Rose

---