Kazimierz Orzechowski (neurolog)

---

Życiorys

Kazimierz Orzechowski urodził się w Przemyślu 2 lutego 1878 roku, w rodzinie o tradycjach wojskowych. Jego ojcem był Zygmunt Orzechowski, oficer c.k. armii, a matką Helena z domu Ptaszek. Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym Przemyślu w 1896 roku, zdecydował się na kontynuację nauki w Lwowskiej Szkole Medycznej, gdzie studiował w latach 1896-1901. W trakcie tego okresu zdobywał doświadczenie pracując w pracowni higieny, pod okiem Stanisława Bądzyńskiego.

Po zakończeniu studiów, Orzechowski w latach 1902-1909 pracował w Wiedniu jako lekarz domowy oraz odbywał staż w Klinice Kraffta-Ebinga i Instytucie Neurologicznym Uniwersytetu Wiedeńskiego. Jego kariera zawodowa rozwijała się dynamicznie, a po powrocie do kraju objął funkcję prymariusza na oddziale chorób nerwowych i umysłowych w Szpitalu Powszechnym. W 1910 roku, uzyskując habilitację we Lwowie, wkroczył na ścieżkę akademicką jako profesor zwyczajny (od 1920) na Uniwersytecie Lwowskim oraz Uniwersytecie Warszawskim.

Ambitny neurolog był aktywnym członkiem Wydziału Lekarskiego Polskiej Akademii Umiejętności, do której został przyjęty 11 czerwca 1930 roku, a także Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Jego wkład w naukę był znaczący; organizował pracownie badań nad anatomiczno-histologicznymi aspektami ośrodkowego układu nerwowego w Lwowie i Warszawie w latach 1910-1920.

Po nagłej śmierci Edwarda Flataua, Kazimierz Orzechowski objął w 1934 roku kierownictwo Zakładu Neurobiologii w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego w Warszawie, gdzie pozostał aż do ostatnich dni swojego życia. Zmarł 3 lutego 1942 roku na skutek zawału serca w swoim mieszkaniu przy Alei Róż. Pochowany jest w Warszawie na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 229, rząd 3, miejsce 12).

Życie osobiste Orzechowskiego również układało się interesująco – był dwukrotnie żonaty. Z pierwszego małżeństwa z Zofią Boziewicz miał czworo dzieci: Adama, Annę, Jerzego oraz Barbarę. Drugie małżeństwo z Anielą Honckiewicz zaowocowało narodzinami syna Kazimierza, który również został lekarzem anestezjologiem. W ciągu swojej kariery Kazimierz Orzechowski kształcił liczne pokolenia neurologów, wśród których znajdują się takie postacie jak Łucja Frey-Gottesman, Jerzy Jarzymski, Zygmunt Kuligowski, Stanisław Mackiewicz, Henryk Lastman, Aleksander Ślączka, Jerzy Choróbski, Adam Opalski, Władysław Jakimowicz, Włodzimierz Godłowski, Rudolf Arend, Jakub Mieczysław Cunge oraz Aniela Gelbard (Zofia Majewska).

Dorobek naukowy

W 1909 roku Kazimierz Orzechowski jako pierwszy zidentyfikował objaw poraźny w miotonii, charakteryzujący się krótkotrwałym niedowładem mięśnia po skurczu miotonicznym. Wspólnie z Witoldem Nowickim na osiem lat przed van der Hoevem dostrzegli podobieństwo między stwardnieniem guzowatym a nerwiakowłókniakowatością, które obecnie zaliczane są do grupy fakomatoz. W 1925 roku, wspólnie z wieloletnią asystentką Łucją Frey-Gottesman, Orzechowski opublikował istotną pracę na temat neuroanatomicznych zmian występujących w przebiegu stwardnienia zanikowego bocznego.

W 1913 roku wprowadził do medycyny nowy termin – opsoklonii. Po śmierci Józefa Piłsudskiego, Orzechowski objął przewodnictwo komitetu badającego mózg Marszałka, a komisja powierzyła mózgowie Maksymilianowi Rosemu, który zajmował się badaniami cytoarchitektonicznymi. Natomiast badania anatomopatologiczne zlecono profesorowi Orzechowskiemu, co podkreśla jego znaczenie w tym obszarze medycyny.

Wybrane prace

Kazimierz Orzechowski, znany neurolog, był autorem wielu istotnych prac naukowych, które miały znaczący wpływ na rozwój neurologii. Poniżej przedstawiono wybór jego publikacji:

• „Histerya z pozorami tężyczki”, opublikowana w „Przeglądzie Lekarskim” w 1903 roku, s. 743–746,
• „Rückenmarksbefunde bei Amputationsfällen der oberen Extremität” w „Arbeiten aus dem Neurologischen Institut der Universität Wien”, 1906, s. 97–140,
• „Ueber Kernteilungen in den Vorderhorn zellen des Menschen” także w „Arbeiten aus dem Neurologischen Institut der Universität Wien”, 1906, s. 324–391,
• „O tężyczce z objawami myotonicznymi” opublikowanym w „Lwowskim Tygodniku Lekarskim”, 1908, ss. 543-545, 555-559, 572-577, 584-588,
• „Ein Fall von Missbildung des Lateralrecesses; ein Beitrag zur Onkologie des Kleinhirnbrückenwinkels”, „Arbeiten aus dem Neurologischen Institut der Universität Wien”, 1908, s. 406–512,
• „Die Tetanie mit myotonischen Symptomen”, „Jahrbücher für Psychiatrie und Neurologie”, 1909, s. 283–328,
• „Ein Fall von Kopftetanus mit reflektorischer Pupillenstarre”, w „Deutschen Zeitschrift für Nervenheilkunde”, 1909, s. 1–6, DOI: 10.1007/BF01671714,
• „Stwardnienie guzowate i choroba Recklinghausena jako jednostka chorobowa pod względem anatomicznym”, „Neurologia Polska”, 1912,
• „Przypadek operowanej torbieli śródpajęczej móżdżka”, Orzechowski K, Walichiewicz T., w „Lwowskim Tygodniku Lekarskim”, 1913, s. 219–227,
• „Badania nad patogenezą chorób myotonicznych”, Lwów, 1916, s. 92–147,
• „O składniku poraźnym zaburzenia myotonicznego”, w „Rozprawach Akademii Nauk Lekarskich T.I.”, Warszawa, 1922,
• „Próba syntezy niektórych zaburzeń pozapiramidowych”, „Neurologia Polska”, 1922,
• „O unerwieniu pozapiramidowem”, w „Polskiej Gazecie Lekarskiej”, 1922, s. 441–447,
• „De la forme parkinsonienne des tumeurs de la région infundibulo-hypophysaire”, „Revue Neurologique”, 1925, s. 1-17,
• „L’encéphalotome de Krzemicki”, „Revue Neurologique”, 1928, s. 603,
• „Action antinévralgique des medicaments, agissant sur le systéme nerveaux de la vie végétative”, „Comptes rendus des seances de la Société de biologie”, 1924,
• „Cieniom J. M. Charcota”, w „Polskiej Gazecie Lekarskiej”, 1925, s. 507–509,
• „De l’ataxie dysmetrique des yeux”, „Journal für Psychologie und Neurologie”, 1927, s. 1–18,
• „Gruźlica a narząd nerwowy”, w „Gruźlica i jej zwalczanie”, Warszawa, 1927, s. 443–464,
• „Lecznictwo neurologiczne w zdrojowiskach polskich”, „Lekarz Wojskowy”, 1928, s. 267,
• „O zastoju komorowym w zapaleniu nagminnem opon mózgowo-rdzeniowych i jego leczeniu odmą”, w „Księdze Jubileuszowej Edwarda Flataua”, Warszawa, 1929, s. 625–648,
• „Schorzenia układu nerwowego w kile wrodzonej: cykl wykładów dla lekarzy”, zorganizowany przez Polskie Towarzystwo Eugeniczne, Warszawa, 1930,
• „Rozpoznawanie i leczenie rwy kulszowej”, Kraków, 1930,
• „Ein Fall von Neuroblastoma verum des Stirnlappens”, Orzechowski, Kuligowski, w „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”, 1933, s. 696–712,
• „O t.zw. nystagmie powiek górnych”, „Neurologia Polska”, 1933,
• „Kontrakturzustände der Oberlider bei Herderkrankungen des Zentralnervensystems”, „Jahrbücher für Psychiatrie und Neurologie”, 1934, s. 152–168,
• „Le rôle du système nerveux végétatif dans la pathogénie de l’épilepsie”, „La presse médicale”, 1935, s. 1454,
• „Relationship of the autonomic nervous system to pathogenesis of epilepsy”, „Archives of Neurology and Psychiatry”, 1937, s. 16–26.

---

Oceń: Kazimierz Orzechowski (neurolog)

---