Józef Parnas, znany również jako Pernes, jest postacią wyróżniającą się w polskiej historii weterynarii. Urodził się 14 czerwca 1909 roku w Przemyślu i zmarł 22 września 1998 roku w Kątach Wrocławskich.
Był nie tylko lekarzem weterynarii, ale także wybitnym nauczycielem akademickim oraz aktywnym działaczem komunistycznym. Jego działalność akademicka szczególnie nabrała znaczenia, gdy został jednym z współtwórców Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
W latach 1948–1951 pełnił funkcję prorektora, a dodatkowo, w okresie 1950–1951, był p.o. rektora tej uczelni, co podkreśla jego znaczący wkład w rozwój środowiska akademickiego w Polsce.
Życiorys
Józef Parnas pochodził z rodziny żydowskiej. Swoje studia wyższe zakończył w Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie, gdzie 16 czerwca 1933 roku uzyskał dyplom lekarza weterynaryjnego. Po ukończeniu nauki rozpoczął pracę jako lekarz weterynarii w Łunińcu, niewielkim miasteczku w powiecie, które wówczas należało do województwa poleskiego. W tej roli pełnił funkcję rejonowego lekarza weterynarii oraz prowadził prywatną praktykę.
W 1937 roku został asystentem w Zakładzie Rozpoznawczym Wydziału Weterynaryjnego Państwowego Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego, który po zakończeniu wojny przekształcono w Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach. Dokumenty historyczne wskazują, że w 1939 roku przygotowywał się do obrony doktoratu, jednak wybuch II wojny światowej uniemożliwił mu to. W późniejszych latach, w swoich relacjach, bezpodstawnie przedstawiał się jako doktor, co zostało ostatecznie zdemaskowane jako nieprawda.
Z chwilą wybuchu konfliktu zbrojnego, Parnas opuścił Puławy i udał się do Lwowa, gdzie podjął pracę w Zakładzie Mikrobiologii Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Otrzymał wówczas obywatelstwo sowieckie i został członkiem WKP(b). Równocześnie należał do Związku Patriotów Polskich. Na początku 1944 roku był dowódcą polskiej specgrupy partyzanckiego Sztabu Armii Czerwonej, uzyskując tytuł majora. W sierpniu 1944 roku osiedlił się w Lublinie, gdzie szybko stał się kluczowym organizatorem Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, a zwłaszcza jego Wydziału Weterynaryjnego. W roku akademickim 1944/1945 pełnił obowiązki dziekana Wydziału.
Józef Parnas był wykładowcą w zakresie mikrobiologii weterynaryjnej, która była częścią Zespołu Mikrobiologii, kierowanego przez znanego mikrobiologa, prof. Ludwika Hirszfelda. Udało mu się również uzyskać tytuł profesora nadzwyczajnego na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej.
W maju 1945 roku, Parnas zainicjował wydawanie czasopisma Medycyna Weterynaryjna, pełniąc początkowo funkcję redaktora naczelnego, które w końcu 1945 roku przekazał prof. Alfredowi Trawińskiemu. W 1948 roku został sekretarzem Komitetu Uczelnianego Polskiej Partii Robotniczej na UMCS, a niedługo potem członkiem Komitetu Uczelnianego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Był także jednym z protegowanych Jakuba Bermana, co z pewnością miało wpływ na jego karierę.
Józef Parnas jako pierwszy publicznie nawoływał do upaństwowienia Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1948–1949 oraz 1949–1951 pełnił rolę prorektora UMCS, a od 1 stycznia 1950 roku do 31 grudnia 1951 roku pełnił obowiązki rektora tej uczelni. Dodatkowo, w 1945 roku był organizatorem i kierownikiem Zakładu Higieny Weterynaryjnej w Lublinie.
1 września 1953 roku przeszedł na Wydział Lekarski lubelskiej Akademii Medycznej, gdzie objął stanowisko kierownika Katedry Mikrobiologii Lekarskiej. Po śmierci Stalina i odejściu Bermana, w marcu 1954 roku Centralna Komisja Kontroli Partyjnej PZPR nałożyła na niego naganę za „przemilczanie szczegółów życiorysu”. W 1964 roku został usunięty z PZPR „za rozkład moralny, obcość ideologiczną oraz szkodliwą działalność wrogą”. Prowadziło to do jego odwołania z zajmowanych funkcji uczelnianych.
Represje te były następstwem skandali związanych z jego postępowaniem w pracy, w tym z doniesieniem do ambasady Kanady na swoją byłą asystentkę, której relacje były problematyczne, nie zdając sobie sprawy, że miała ona status agenta wywiadu PRL. W okresie wydarzeń marcowych 1968 roku, Parnas został aresztowany za ujawnienie tożsamości swojej asystentki oraz skazany przez Okręgowy Sąd Wojskowy w Lublinie na 5 lat pozbawienia wolności. W trakcie tego procesu ujawnione zostały fałszerstwa dotyczące jego doktoratu i habilitacji.
Po ułaskawieniu w 1971 roku osiedlił się w Izraelu, a następnie przeniósł się do Danii, gdzie podjął pracę w Serum Institute, które funkcjonowało na zasadzie Instytutu Weterynaryjnego. W 1992 roku doczekał się rehabilitacji w Ambasadzie Polskiej w Kopenhadze.
Odznaczenia i wyróżnienia
Józef Parnas, wybitny lekarz weterynarii, został uhonorowany licznymi odznaczeniami, które podkreślają jego wkład w medycynę oraz działalność w trudnych czasach. Otrzymał Virtuti Militari V klasy oraz Krzyż Walecznych, co świadczy o jego odwadze i poświęceniu.
Warto również zaznaczyć, że uhonorowano go sowieckim Orderem Czerwonej Gwiazdy, Medalem Partyzanckim oraz Medalem Zwycięstwa nad Niemcami. Te odznaczenia podkreślają jego znaczenie w okresach wojennych i jego działania na rzecz kraju.
Dwukrotnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, pierwszy raz 23 kwietnia 1946 roku na mocy uchwały Prezydium Krajowej Rady Narodowej, a drugi raz 22 lutego 1979 roku dzięki postanowieniu Prezydenta RP na uchodźstwie. Te wyróżnienia są najlepszym dowodem na jego zasługi w odbudowie kraju po wojnie.
W 1950 roku jego osiągnięcia zostały dostrzegione przez Akademię Weterynaryjną w Brnie, gdzie otrzymał doktora honoris causa, co podkreśla jego autorytet w dziedzinie weterynarii. Rok później, w 1951, został uhonorowany Złotym Krzyżem Zasługi, co również było potwierdzeniem jego nieocenionego wkładu w rozwój tej dziedziny.
Przypisy
- P. Hübner, Zwierciadło nauki. Mała encyklopedia polskiej nauki akademickiej, Kraków 2013 r., s. 446–449.
- Marcin Kruszyński, Józef Parnas czy Józef Parnes?: przyczynek do biografii, „Rocznik Lubelski” tom 38, 2012 r., s. 84-96.
- Prof. dr hab. dr h. c. Józef Parnas. „Medycyna weterynaryjna”. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1999 r. brak numeru strony.
- Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 32, Nr 7 z 31.12.1979 r.
- Bohaterowie walki partyzanckiej o wolną i demokratyczną Polskę. „Wolna Polska”. Nr 13 (54) 16.04.1944 r., s. 1.
- Uczony polski doktorem Honoris Causa wyższej uczelni czechosłowackiej. „Nowiny”, s. 5, Nr 163 z 15.06.1950 r.
- M.P. z 1947 r. nr 52, poz. 366.
- M.P. z 1951 r. nr 74, poz. 1008.
Pozostali ludzie w kategorii "Medycyna i zdrowie":
Tadeusz Miszczak | Michał Kozłowski (lekarz) | Kazimierz Orzechowski (neurolog) | Leon Zimmermann | Artur Jurczyszyn | Wiktor Lindenbaum | Wiesław Prusek | Manes Kartagener | Kazimierz Steier | Bolesław Jałowy | Marian Kawski (farmaceuta) | Mieczysław Mazurek (lekarz) | Włodzimierz Kulczycki | Maria OrwidOceń: Józef Parnas (lekarz weterynarii)