Marian Kawski (farmaceuta)

---

Życiorys

Marian Kawski, syn Bronisława oraz Alojzy z domu Haszczyc, swoją edukację rozpoczął w Zakładzie Naukowo-Wychowawczym Ojców Jezuitów w Chyrowie. Po tym etapie kształcenia, postanowił kontynuować naukę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie 6 czerwca lub lipca 1897 roku zdobył dyplom artis pharmaceutice magistrum. Po ukończeniu studiów, Marian odbył roczną służbę wojskową, która miała miejsce od października 1898 do października 1899. W tym czasie pracował w wojskowej aptece, zlokalizowanej na Wawelu.

Po zakończeniu służby, rozpoczął karierę zawodową w Nowym Sączu oraz Lwowie, gdzie zatrudnił się w największej aptece i drogerii „Pod Złotą Głową”, której właścicielem był Piotr Mikolasch, ojciec Henryka. Następnie Kawski przeniósł się do Sanoka. W 1906 roku wstąpił w związek małżeński. 31 lipca tego samego roku nabył Aptekę Obwodową, znajdującą się przy ulicy Tadeusza Kościuszki w Sanoku, która była najstarszą apteką działającą w mieście (otwartą od 1856 roku). W wyniku transakcji, Kawski stał się jej właścicielem, kupując ją za 150 tys. koron, co odpowiadało około 30 tys. dolarów. Budynek apteki miał formę parterowego dworku i pierwotnie znajdował się przy ulicy Krakowskiej pod numerem 78, a później pod 18. Obecnie na terenach jego ogrodów, które znajdowały się za apteką, widnieją zabudowania na ulicy Kazimierza Wielkiego.

Kawski prowadził aptekę do końca swojego życia. W późnym okresie zaboru austriackiego, apteka była jednym z nielicznych miejsc należących do Polaków w mieście. Został mianowany asystentem medykamentów w c. k. Obronie Krajowej z dniem 2 grudnia 1899. W latach 1900-1910 był przydzielony do 16 Pułku Piechoty Obrony Krajowej w grupie nieaktywnych. W czasie I wojny światowej został zmobilizowany do służby w szpitalu wojskowym w Sanoku (K.K. Rezervenspital Sanok) oraz pracował w Ruttce, szpitalu wojskowym w Krakowie, a także w Radomiu. W międzyczasie pełnił funkcję urzędnika farmaceutycznego c. k. Obrony Krajowej, mianowany oficjałem apteckim. Do 1918 roku utrzymywał status oficjała medykamentów, mianowanego we wrześniu 1915. W 1918 roku powrócił do rodziny i swojej apteki, która została przedtem okradziona przez rosyjskie wojska w latach 1914-1915.

Od około 1907 roku zasiadał jako asesor ze stanu kupieckiego w senacie, zajmując się sprawami handlowymi przy C. K. Sądzie Obwodowym w Sanoku, a także pełnił inne ważne funkcje, takie jak dyrektor Kasy Oszczędności oraz członek komisji kontrolującej tę instytucję (w 1927 roku). Był również członkiem Rady Szkolnej i przez wiele lat radnym, wybranym m.in. w 1910 roku oraz w 1912 roku, gdy miała miejsce reorganizacja po przyłączeniu gminy Posady Sanockiej. W pierwszej powojennej kadencji, od 1919, pełnił następne funkcje, w tym asesora oraz ławnika. Przez do końca 1913 roku działał jako zastępca krajowej komisji podatku zarobkowego, a także był sekretarzem Powiatowego Towarzystwa Zaliczkowego w Sanoku (prezesem był Kazimierz Jachimowski).

W lipcu 1914 roku, na burmistrza Sanoka wybrano Pawła Biedkę, a Kawski pełnił rolę jego zastępcy. 26 lipca 1919 roku, Rada Miasta Sanoka jednogłośnie wybrała go na burmistrza, mimo jego stanowczej odmowy, ze względu na problemy z zarządzaniem apteką. Tak stał się pierwszym burmistrzem m.st. Sanoka w niepodległej Polsce. Jego kadencja przypadła na trudny okres, w którym miasto zmagało się z konsekwencjami I wojny światowej oraz z niekorzystną sytuacją gospodarczą. Dodatkowo, od listopada 1918 roku, w powiecie sanockim miała miejsce wojna polsko-ukraińska. Mimo tej złożonej sytuacji, Marian Kawski podejmował kroki w kierunku odbudowy oraz rozwoju Sanoka.

Podczas pełnienia obowiązków burmistrza, Marian Kawski odpowiadał za odbudowę infrastruktury miejskiej. Przeprowadzał modernizację budynków, obiektów publicznych i komunalnych, instalację gazociągu łączącego Krosno z Sanokiem, a także sprzedając tereny miejskie pod nazwą „Leśniczówka” dla wspierania rozwoju Sanockiej Fabryki Wagonów. Działał na rzecz budowy miejskiej chłodni oraz finalizacji cegielni, a także dążył do stworzenia sieci oświetlenia elektrycznego i wodociągów. Funkcję burmistrza sprawował do 4 maja 1920 roku, kiedy to był zmuszony ustąpić z powodu trudności ekonomicznych (dewaluacja waluty) oraz protestów lokalnej społeczności. Po tej decyzji pozostał aktywnością miejską jako radny i asesor.

W latach dwudziestych, Marian Kawski pełnił funkcję zastępcy burmistrzów Sanoka, takich jak Michał Słuszkiewicz (1920-1924) oraz Adama Pytla (1924-1928), gdzie urzędował od września 1924 roku do stycznia 1928 roku. Działał również społecznie, a jego zaangażowanie zaowocowało członkostwem w Towarzystwie Upiększania Miasta Sanoka, w którym 30 kwietnia 1910 roku został wybrany na stanowisko wydziałowe. W 1918 roku zasiadał w Straży Obywatelskiej, powołanej do obrony przed Ukraińską Armią Halicką. Uczestniczył w działalności Kasy Zaliczkowej oraz Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Sanoku, nieraz wspierając ubogich, m.in. przekazując darowizny dla sierocińców i burs dla potrzebujących dzieci.

W roku szkolnym 1931/1932, Marian Kawski został wybrany prezesem zarządu Koła Rodzicielskiego przy Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku. Został także członkiem założycielskim zawiązanego 22 maja 1919 roku Koła Przyjaciół Harcerstwa w Sanoku, a także członkiem jego zarządu, wołania o aktywizację ruchu harcerskiego. Aktywnie uczestniczył w życiu sportowym Sanoka, przewodnicząc pierwszemu klubowi piłkarskiemu w mieście, który został oficjalnie zarejestrowany jako „Sanoczanka” w 1935 roku. Był również członkiem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, które miało swoje reprezentacje w latach 1906, 1912 oraz 1924. Jego nazwisko zostało upamiętnione na drzewcu sztandaru TG Sokół.

Marian Kawski, będący człowiekiem o szerokich kompetencjach i pasjach, aktywnie działał także w kulturalnych przedsięwzięciach. Muzyka była jego prawdziwą pasją – grał na cytrze i wiolonczeli, a nawet tworzył muzyczne kwartety z dziećmi. W 1920 roku był inicjatorem oraz założycielem Towarzystwa Muzyczno-Dramatycznego „Gamba”, w którym współpracował z Maksymilianem Słuszkiewiczem. Celem tego stowarzyszenia było rozwijanie kultury muzycznej i teatralnej w Sanoku. Ich działalność miała miejsce w gmachu PTG „Sokół” przy ulicy Mickiewicza. W zespole „Gamba”, Marian Kawski grał na wiolonczeli, a także wspierał zespół instrumentami basowymi, w którym zagrał Stanisław Budweil. Do zespołu dołączył doradca muzyczny z 2 Pułku Strzelców Podhalańskich, por. Maksymilian Firek. Kawski był znaczącym inicjatorem wystawiania operetek oraz przedstawień teatralnych w Sanoku, finansując te przedsięwzięcia.

Żoną Mariana była Czesława Niemetz, pochodząca z Krakowa, córka Alojzego Niemetza (1880-1976), aktywnego członka Towarzystwa św. Wincentego à Paulo w Sanoku. Mieli pięcioro dzieci: Stanisława (1913-1996), Adama Sylwestra (1917-1985, męża córki ukraińskiego adwokata w Sanoku, dr. Eugeniusza Szatyńskiego), Wandę Marię Czesławę (1909-1973, małżonkę Adama Gilewicza), Alojzę (1907-1908, znaną jako Lolusia) oraz Jadwigę Weronikę Bronisławę (1910-1994, zamężną z Janem Rudym). Stanisław, Adam oraz Wanda poszli w ślady swojego ojca i również zostali farmaceutami. Wnuk Mariana, również o imieniu Marian Kawski, zdobył pierwsze miejsce w I Ogólnopolskim Studenckim Konkursie Piosenkarzy w 1962 roku. Wnuczka, Jolanta Gilewicz (1935-), związana z Władysławem Wolterem (1930-, fizyk), była córką prof. Władysława Woltera.

Marian Kawski zmarł nagle 11 czerwca 1932 roku w Sanoku. Jego pogrzeb, który odbył się pod przewodnictwem ks. Pawła Rabczaka, miał miejsce 13 czerwca 1932 roku na cmentarzu rodzinnym, położonym na cmentarzu przy ul. Jana Matejki w Sanoku. Jego nagrobek został wpisany do rejestru zabytków, co zapewnia mu ochronę prawną. Po jego odejściu, aptekę prowadzili członkowie rodziny, a w 1951 roku została ona upaństwowiona, a następnie zlikwidowana w 1955 roku. W 1963 roku, ponad stuletni zabytek budynku apteki został zburzony. Część zachowanego wyposażenia, w tym godło, sprzęt oraz dokumenty trafiły do Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego (w 1964 roku), a inna część do Biecza. W 1973 roku receptularze apteczne przekazano również do Muzeum Historycznego w Sanoku.

Odznaczenia

Marian Kawski, jako farmaceuta, został uhonorowany wieloma odznaczeniami, które świadczą o jego znaczących osiągnięciach i zasługach.

• brązowy Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii,
• złoty Krzyż Zasługi Cywilnej z koroną na wstędze Medalu Waleczności (1916).

---

Oceń: Marian Kawski (farmaceuta)

---