Arnold Andrunik

---

Życiorys

Arnold Andrunik przyszedł na świat 20 października 1911 roku w Przemyślu, jako syn Romualda i Janiny z domu Korczyńskiej (1891-1982). W okresie dzieciństwa rodzina zamieszkiwała w domu przy ul. Sanowej 14 w Sanoku. Właśnie tam rozpoczął swoją edukację, uczęszczając do szkoły podstawowej, a następnie w latach 1923-1927 kształcił się w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku, kończąc cztery klasy. W 1938 roku zdał eksternistycznie egzamin dojrzałości w typie humanistycznym w X Państwowym Liceum i Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie. Dzięki wpływom lekarza powiatowego z Sanoku, dr. Antoniego Dorosza, został zatrudniony na stanowisku kontrolera sanitarnego w referacie sanitarnym urzędu starostwa powiatu sanockiego, gdzie pracował od 1 października 1929 do 31 marca 1935. Później, od 1 kwietnia 1935 do września 1939, pełnił funkcję referenta oraz kierownika kancelarii Starostwa Powiatowego w Sanoku.

Latem 1939 roku Andrunik pełnił obowiązki sekretarza administracyjnego sanockiego starostwa, które mieściło się w budynku przy ul. Henryka Sienkiewicza 5. W ciągu swojej kariery zawodowej regularnie uczestniczył w kursach doszkalających. W 1938 roku zawarł związek małżeński z Marią Stefanią Łomnicką z Zagórza. Nowożeńcy początkowo osiedli w Sanoku, przy ulicy Cegielnianej, a później przenieśli się na ulicę Adama Mickiewicza 35 (po wojnie adres zmieniono na numer 39). Para doczekała się córki Teresy, która urodziła się 8 sierpnia 1939 roku.

II wojna światowa

W sierpniu 1939 roku Arnold Andrunik miał zaszczyt obsługiwać wizytującego sanockie starostwo premiera RP Felicjana Sławoj Składkowskiego, któremu udzielał ważnych informacji. Za swoje zasługi został przedstawiony do odznaczenia Brązowym Krzyżem Zasługi. Po wybuchu II wojny światowej, tuż po 1 września 1939 roku, uczestniczył w ewakuacji urzędu na wschód, a następnie brał udział w procesie spalania dokumentów oraz ich przekazywaniu do Dniestru, gdzie je zatopiono. Po represjach ZSRR, które miały miejsce 17 września 1939 roku, Andrunik zdecydował się wrócić do Sanoka, gdzie przebywał w okresie niemieckiej okupacji. Początkowo podejmował dorywcze prace, aby po pewnym czasie być zatrudnionym w sanockim oddziale Powiatowego Zakładu Ubezpieczeń, gdzie zdalnie rejestrował składki ubezpieczeniowe. Później, na stałe, objął funkcję inkasenta składek ubezpieczeniowych.

Dzięki Aleksandrowi Rybickiemu wstąpił do Związku Walki Zbrojnej. Przysięgę wojskową złożył 1 kwietnia 1940 roku w domu przy ulicy Bartosza Głowackiego 13, gdzie ceremonia została przeprowadzona przez Adama Fastnacht. W своjoj konspiracyjnej działalności Andrunik upewnił się o utrzymaniu kontaktu z placówkami ZWZ, co pozwalało mu regularnie podróżować w sprawach zawodowych. Uczestniczył również w kolportażu podziemnych materiałów oraz przemycie broni, wykorzystując dom Andruników jako punkt przeładunkowy dla prasy konspiracyjnej. Oprócz tego, działał jako wywiadowca, a także w organizacjach bojówek. Miał swój wkład w działalności konspiracyjnej w obwodzie ZWZ „San” aż do 31 stycznia 1941 roku.

W 1940 roku Rudolf Dreier, ówczesny szef zarządu Sanoka, proponując mu pracę w magistracie miejskim, zdołał zainteresować Andrunika. Wkrótce, 1 lutego 1941 roku, przyjął stanowisko kierownika biura ewidencji ludności (meldunkowego), które po pewno czasie przekształciło się w sekcję ZWZ zajmującą się fałszywymi dokumentami. Jego dom, znany pod nazwą „Punkt T”, stał się punktem kontaktowym dla kurierów oraz miejscem przechowywania nielegalnych materiałów. Niestety, 20 sierpnia 1941 roku gestapo przeprowadziło śledztwo w urzędzie. Arnold, zagrożony aresztowaniem, zdołał uciec z gmachu urzędu na plac rynku, gdzie skrył się w kamienicy numer 17, a stamtąd przemycił się na ulicę Potockiego. Po tej ucieczce i poszukiwaniach ze strony Niemców, Andrunik ukrywał się, przyjąwszy fałszywą tożsamość „Roman Moderski”.

W listopadzie 1941 roku, po powrocie do nieco bezpieczniejszej lokalizacji w Krakowie, Arnold podjął się kierowania zdekonspirowanym punktem kontaktowym ZWZ, który wspierał polskich kurierów i emisariuszy. Przyjął nazwisko „Tadeusz Jaszczołt” i znalazł zatrudnienie w Fabryce Wyrobów Spirytusowych. Wkrótce po przybyciu do Krakowa zamieszkał na ulicy Brzozowej, gdzie zorganizował kolejny tajny punkt „Baszta”. 26 czerwca 1942 roku, Andrunik oraz jego żona Maria, również solidarnie działająca w ZWZ, zostali aresztowani przez gestapo w ich mieszkaniu przy ul. Brzozowej 12.

Arnold and Maria zostali osadzeni w więzieniu Montelupich, gdzie Arnold został brutalnie traktowany przez śledczych, aż trafił do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, otrzymując numer obozowy 66686. Swój pobyt w obozie zalicza do najstraszniejszych doświadczeń legitymujących go jako więźnia politycznego. Po wyzwoleniu przez Armię Czerwoną Andrunik wrócił do Sanoka, gdzie zdołał odnaleźć swoją rodzinę, a później wspierać działania zmierzające do odbudowania życia po wojnie.

Okres powojenny

Po zakończeniu wojny, Andrunik postanowił odmówić przystąpienia do organizacji antykomunistycznej, która utrzymywała kontynuację AK. Pomimo tego, w czerwcu 1945 roku został kierownikiem administracyjnym Szpitala Powiatowego w Sanoku. Po ustąpieniu Maksymiliana Siessa, Arnold objął jego stanowisko. Po roku 1950 brał udział w budowie nowego szpitala w Sanoku.

W swoim późniejszym zawodowym życiu pełnił różnorakie funkcje, będąc inspektorem inwestycyjnym i kierownikiem w sanockim Przedsiębiorstwie Budowlanym. Po 1968 roku, w ramach działalności politycznej, był sekretarzem Prezydium MRN w Sanoku, a od 1973 roku przeszedł na emeryturę. W 1976 roku uzyskał status kombatanta.

Aktywnie uczestniczył w życiu społecznym, wspierając działania kombatantów i upamiętniające czas wojny. W 1945 roku współzakładał sanocki oddział Związku byłych Więźniów Ideowo-Politycznych, później działając w ramach różnych organizacji. Od 1948 roku był członkiem PZPR, oraz pełnił wielorakie funkcje w samorządach lokalnych, nastawiony na kontakty z różnymi organizacjami kombatanckimi. Arnold zmarł 26 lipca 2000 roku w Sanoku. Ostatni spoczynek znalazł na Cmentarzu Centralnym w Sanoku, opłakując swoje zmarłe żonę oraz syna Witolda.

Odznaczenia i wyróżnienia

Arnold Andrunik zdobył liczne odznaczenia oraz wyróżnienia, które świadczą o jego wkładzie i zaangażowaniu w różne obszary życia społecznego i militarnego.

Wśród najważniejszych odznaczeń można wymienić:

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1984),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1969),
• Złoty Krzyż Zasługi (1959),
• Srebrny Krzyż Zasługi,
• Medal Wojska dwukrotnie, nr 22942 (1948),
• Krzyż Armii Krajowej nr 18472 (1978),
• Krzyż Partyzancki (1961),
• Krzyż Oświęcimski (1985),
• Odznaka „Za Zasługi dla Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych”,
• Honorowa Odznaka Żołnierza Komendy Głównej Armii Krajowej Oddziału VK Łączności Zagranicznej „Zagroda” nr 139 (1981),
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974),
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 (1957),
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1978),
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1970),
• Odznaka Grunwaldzka (1957),
• Odznaka Honorowa Związku Inwalidów Wojennych (1980),
• Odznaka „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” (1966),
• Odznaka „Zasłużony Działacz FJN” (1974),
• Odznaka „Zasłużony dla Województwa Rzeszowskiego” (1967),
• Odznaka „Za Zasługi dla Województwa Krośnieńskiego” (1982),
• Odznaka „Zasłużony dla Sanoka” (1978),
• inne medale i odznaki (do października 1989 otrzymał 18 odznaczeń; łącznie otrzymał ponad 30 odznaczeń).

Wyróżnienia, które zdobył, obejmują:

• Dyplom Rady Naczelnej i Zarządu ZBoWiD (1989),
• Pierwsza nagroda w II konkursie „Ziemia rodzinna Grzegorza z Sanoka w literaturze” w dziedzinie pamiętników (za pracę pt. Zapiski z osobistych przeżyć w czasie II wojny światowej i okupacji),
• Dyplom uznania za szczególne osiągnięcia (ZBoWiD, 1980),
• inne dyplomy i wyróżnienia.

Pisarstwo

W dorobku Arnolda Andrunika znajduje się szereg dzieł, które ukazują jego osobiste doświadczenia w trudnych czasach drugiej wojny światowej oraz okupacji. Wśród nich można wymienić:

• Zapiski z osobistych przeżyć w czasie drugiej wojny światowej i okupacji,
• U świtu wolności,
• Głód w hitlerowskim więzieniu i obozie koncentracyjnym,
• Obozowe słownictwo w Oświęcimiu,
• Przyjaźń między więźniami w śledztwie, więzieniu i obozie koncentracyjnym,
• Sposoby poniżania godności więźnia w Oświęcimiu,
• Rozwój i działalność Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na Ziemi Sanockiej w latach 1949-1984 (1986),
• Wspomnienia z hitlerowskich obozów (w: „Rocznik Sanocki” Tom VI z 1988),
• Kronika sanockich organizacji kombatanckich w latach 1944-1980.

---

Oceń: Arnold Andrunik

---