Artur Schroeder

---

Życiorys

Artur Schroeder, po ukończeniu gimnazjum w Rzeszowie, rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie zgłębiał wiedzę z zakresu polonistyki, germanistyki oraz filozofii. Jego poszukiwania intelektualne kontynuował w Wiedniu, a także w Berlinie, gdzie studiował filozofię i estetykę. Ukończył również historię sztuki w Dreźnie, Lipsku i Monachium. Jako nauczyciel rozpoczął pracę we Lwowie w 1907 roku, jednak jego prawdziwą pasję stanowiła działalność literacka oraz krytyczna.

Po zajęciu Lwowa przez Rosjan, Schroeder został internowany, ale podjął decyzję o wstąpieniu do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). W listopadzie 1918 roku działał jako ochotnik broniący Lwowa, a podczas wojny z bolszewikami walczył w detachmencie rotmistrza Abrahama. Szczególnie dramatyczny moment w jego życiu miał miejsce w sierpniu 1920 roku, kiedy to został ciężko ranny pod Zadwórzem, doznając obrażeń płuc i nogi, co zmusiło go do hospitalizacji we Lwowie. Swoją służbę wojskową zakończył w stopniu podporucznika w 14 pułku Ułanów Jazłowieckich.

Schroeder zadebiutował literacko w 1903 roku, publikując swoje wiersze w czasopismach takich jak „Biesiada Literacka” oraz „Słowo Polskie”. Wśród jego najważniejszych dzieł znajduje się powieść „W latarni” (1933) oraz zbiór opowiadań „Orlęta” (1919), które doczekały się przekładów na 13 języków, w tym na francuski w 1930 roku oraz szwedzki w 1934 roku. Książka zyskała na popularności, a w 1988 roku została wznowiona w drugim obiegu.

W latach 1921/1922–1924/1925 jednak znacząco zaangażował się w działalność teatralną, piastując stanowisko sekretarza i kierownika literackiego Teatrów Miejskich we Lwowie. W 1922 roku zrealizował swoją inscenizację „Klątwy” na deskach Teatru Wielkiego. W 1927 roku przeniósł się do Krakowa, gdzie objął funkcję sekretarza Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Publikował swoje artykuły w „Czasie” oraz „Ilustrowanym Kurierze Codziennym”, a także współpracował z lokalną rozgłośnią Polskiego Radia.

W 1934 roku Schroeder znalazł się w epicentrum bezwzględnej rywalizacji toczącej się w TPSP, gdzie został niesłusznie oskarżony przez Adolfa Szyszko-Bohusza, ówczesnego prezesa Związku Artystów Plastyków, o malwersacje finansowe, co doprowadziło go do tragicznej decyzji o odebraniu sobie życia. Po postępowaniach sądowych, które wykazały brak jakichkolwiek nieprawidłowości w księgach TPSP, został zapamiętany jako niewinnie skrzywdzony artysta.

Jako radny Krakowa, Schroeder został pochowany na koszt miasta na cmentarzu parafialnym w Luborzycy, znajdującej się nieopodal Krakowa. W pogrzebie uczestniczyli znaczący przedstawiciele władz, w tym wojewoda krakowski Mikołaj Kwaśniewski oraz kompania honorowa Wojska Polskiego. W 1980 roku jego żona, Zofia z Zarzyckich, która po wojnie pracowała w redakcji „Tygodnika Powszechnego”, spoczęła obok niego. 19 listopada 2023 roku na jego grobie ustawiono i poświęcono nowy nagrobek, ufundowany przez krakowski oddział IPN.

Życie prywatne

Artur Schroeder był trzykrotnie żonaty. Jego pierwsza żona, Maria Daisenberg, pochodziła z lwowskiej rodziny o austriackich korzeniach. Z tego związku narodził się syn, Jerzy Schroeder, który w czasach II wojny światowej walczył jako żołnierz Batalionu „Skała” Armii Krajowej. Po zakończeniu działań wojennych związał się z akademickim życiem, zostając profesorem Politechniki Wrocławskiej.

Nie można zapomnieć o wnuczce Artura, Teresie, która przyszła na świat w 1939 roku we Lwowie. Teresa podjęła decyzję o zawarciu małżeństwa z Franciszkiem Starowieyskim, uznawanym za utalentowanego artystę-malarza.

Ordery i odznaczenia

Artur Schroeder był człowiekiem, który otrzymał liczne odznaczenia za swoje zasługi. Poniżej przedstawiamy wykaz jego wyróżnień:

• Krzyż Niepodległości, nadany 4 listopada 1933 roku,
• Krzyż Walecznych,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany 9 listopada 1931 roku.

Twórczość

Artur Schroeder to autor, którego twórczość obejmuje szereg różnorodnych dzieł literackich, ukazujących jego talent i wrażliwość artystyczną. Poniżej znajdują się niektóre z jego najważniejszych publikacji:

• Chwile. Poezje (Warszawa 1907),
• Echa (Lwów 1914) – zbiór wierszy,
• Ostatni Hamlet (Lwów 1910) – opowiadania o tematyce psychologicznej,
• Pani Rokicka. Epizod jednej nocy (Wiedeń 1916, 2. wyd. Chicago 1917) – opowiadanie o walce Legionów Polskich,
• Hrabia (Lwów 1918, 2. wyd. Lwów 1925),
• Katalog wystawy sztuki współczesnej (Lwów 1918, 2 wyd. 1923),
• Orlęta (z walk lwowskich) (Lwów 1919, kilka wydań) – opowiadania o polsko-ukraińskich walkach o Lwów, przełożone na język francuski (Les lionceaux, tłum. Helena Broel-Plater Mycielska, wstęp Paul Cazin, Paris 1930) oraz szwedzki (Örnungarna, tłum. Karl-Gustav Fellenius, Stockholm 1934),
• Śladem błękitnym. O sztuce i jej twórcach (Lwów 1921) – zbór sylwetek współczesnych malarzy polskich z przedmową Leona Piwińskiego,
• Tajemnice teatru (Lwów 1922) – antologia tekstów o problematyce teatralnej,
• Awantury teatralne (Lwów 1927) – zbiór felietonów,
• Rozkaz – sztuka w jednym akcie z czasów walk legjonowych (Lwów 1930),
• Światła na wodzie (Warszawa 1932) – zbiór nowel,
• W latarni (Kraków 1933) – powieść.

Jego prace charakteryzują się bogatą tematyką i różnorodnymi formami literackimi, od poezji po dramaty i opowiadania, co czyni go znaczącą postacią w literaturze polskiej.

---

Oceń: Artur Schroeder

---