Samuel Hirschfeld

---

Życiorys

Samuel Hirschfeld przyszedł na świat 7 września 1892 roku w Przemyślu, mieście o bogatej historii. Pochodził z ortodoksyjnej rodziny, gdzie tradycje religijne były silnie kultywowane. Jego ojciec zaangażowany był w działalność stronnictwa „Agudat Israel”, co miało duży wpływ na jego wychowanie. Mimo tradycyjnego tła, Hirschfeld miał okazję uzyskać wysokiej jakości edukację ogólną, co otworzyło mu drzwi do przyszłych osiągnięć.

Ożenił się z Esterą Friedmann, z którą miał syna oraz dwie córki. Początkowe lata spędzili w Wieliczce, w rodzinnej atmosferze żony, jednak po rozpoczęciu I wojny światowej, zdecydowali się na przeprowadzkę do Wiednia. Tam Samuel rozpoczął studia rabinackie pod okiem profesora Schwartza oraz na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Wiedeńskiego. Po zakończeniu wojny obronił doktorat pt. „Josef Ezofowicz – jedna z najciekawszych osobowości polskiego żydostwa”, co przypieczętowało jego rekomendacje jako rabina.

Po powrocie do Wieliczki, Hirschfeld otrzymywał oferty objęcia stanowisk rabinackich, ale dopiero w 1926 roku przyjął zaproszenie gminy żydowskiej w Białej Krakowskiej. 17 sierpnia tego roku odbyła się uroczysta instalacja w bialskiej synagodze. Hirschfeld wyróżniał się jako lider społeczny; przez długi czas stał na czele Sekcji Opieki Społecznej działającej w gminie i wspierał liczne organizacje charytatywne, religijne oraz polityczne. Jego zaangażowanie w życie miejskie Białej znalazło odzwierciedlenie w pracy w radzie miasta, gdzie był aktywnym radnym.

Znany był jako utalentowany mówca, a jego biegłość w polskim języku była niezaprzeczalna. Przemówienia, zarówno religijne, jak i polityczne, cieszyły się uznaniem i były dostrzegane przez szerszą publiczność. W 1937 roku, podczas wizyty w Palestynie, zrodziła się w nim idea osiedlenia się w tej ziemi, jednak miłość do bialskiej gminy hamowała jego zamiary. Gdy w 1938 roku Biała przyjęła rzesze Żydów uciekających przed nazistowskimi represjami, Hirschfeld postanowił pozostać na miejscu, by wspierać swoją społeczność.

Na skutek działań III Rzeszy, w październiku 1938 roku z Niemiec wydalono około 17 tys. Żydów z Polski, co skutkowało trudną sytuacją wielu rodzin. W celu niesienia pomocy, powołano w Białej „Komitet Pomocy dla Uchodźców z Niemiec i Austrii”, na którego czele stanął rabin Hirschfeld. Samotnie zajął się kwestami uchodźców, w tym nadrabinem dr Aronem Kellerem, który także został wysiedlony oraz przyjął go do swojego domu.

Rabin wziął udział w XXI Kongresie Syjonistycznym odbywającym się w Genewie w 1939 roku, a wybuch II wojny światowej zastał go w Szwajcarii. Po kilku trudnościach związanych z wybuchem wojny, w pierwszych dniach września powrócił do Polski. Niestety, jego życie zakończyło się prawdopodobnie zawałem serca w tarnowskim getcie, gdzie zmarł 28 kwietnia 1942 roku.

Działalność syjonistyczna

Samuel Hirschfeld był postacią, która znacząco wpłynęła na rozwój syjonistycznego ruchu ortodoksyjnego. Jako przewodniczący organizacji „Mizrachi”, najpierw w Białej, a później w rejonie zachodniej Małopolski i Śląska, jego działalność była skoncentrowana na propagowaniu idei syjonizmu wśród lokalnej społeczności. Jego życie poświęcone było ideom, które starał się zaszczepić w sercach mieszkańców.

Hirschfeld z zaangażowaniem angażował się w podróże do sąsiednich miast, gdzie prowadził odczyty i wykłady dla lokalnych komitetów struktur „Mizrachi”. Jego wsparcie było nieocenione, szczególnie w zakresie organizowania przygotowań młodzieży żydowskiej do emigracji do Palestyny. W szczególności wspierał kibuce w Leszczynach oraz Czechowicach.

Pomimo jego znaczącej roli w społeczności, zwolennicy rabina Hirschfelda, stanowiący syjonistyczną ortodoksję, znajdowali się w mniejszości w bialskiej gminie żydowskiej. Ruch reformowany, dominujący w tym czasie, nie wykazywał zbyt wiele entuzjazmu wobec pomysłu angażowania głównej synagogi do działalności Towarzystwa „Mizrachi”. W odpowiedzi na te trudności, „Mizrachi” postanowiło wybudować własną synagogę, przygotowując plany architektoniczne w 1932 roku.

Nowa synagoga miała być zlokalizowana blisko łaźni rytualnej oraz farbiarni Rottera w Białej. Niestety, projekt nie został zrealizowany do wybuchu II wojny światowej, co mogło być spowodowane niewystarczającymi funduszami. Mimo to, mizrachiści postanowili zaadoptować na potrzeby religijne budynek w Białej przy ul. Szpitalnej 12 (obecnie ul. Dmowskiego 12). Uroczyste otwarcie nowej synagogi miało miejsce 24 kwietnia 1938 roku, gdzie każdy sobotni wieczór odbywały się nabożeństwa oraz wykłady prowadzone przez samego rabina Hirschfelda. W ten sposób, religijna i społeczna misja Hirschfelda trwała, niosąc ze sobą przesłanie syjonizmu w trudnych czasach.

Zmiana liturgii

Do 1935 roku nabożeństwa w synagodze bialskiej odbywały się według tradycji aszkenazyjskiej. Niemniej jednak, pod wpływem ówczesnych trendów, które miały swoje korzenie w syjonistycznej orientacji palestyńskiej oraz sefardyjskim racjonalizmie, wiele synagog w Europie Wschodniej zaczęło zmieniać swój porządek liturgiczny na sefardyjski. Zmiana ta również dotknęła Białą.

W dniu święta Simchat Tora w roku 5695 hebrajskiego kalendarza, który odpowiada 1934 roku, rabin Hirschfeld wprowadził nowy porządek nabożeństw według rytu sefardyjskiego (nusach Sephard). Każda zmiana liturgiczna niosła ze sobą głębokie znaczenie dla społeczności, a w związku z tym rabin, wraz ze starszymi członkami gminy, udał się na cmentarz.

Na miejscu złożenia, prosili o przebaczenie zmarłych założycieli gminy oraz synagogi, a następnie, w specjalnie wykopanym grobie, symbolicznie pochowali stare modlitewniki w rycie aszkenazyjskim. Ten ceremoniał był przykładem głębokiej kultury żydowskiej, która łączyła przeszłość z nowym kierunkiem duchowym.

---

Oceń: Samuel Hirschfeld

---