Leon Przemski

---

Życiorys

Leon Przemski, pochodzący z rodziny rzemieślniczej, był synem blacharza Mendla Löwa i Małki z domu Tischler. Jego edukacja rozpoczęła się w szkole ludowej, a w 1920 roku zdobył maturę w II Gimnazjum Klasycznym w Przemyślu. Po ukończeniu szkoły przez dwa lata udzielał korepetycji, co pozwoliło mu zgromadzić fundusze na dalszą edukację. W 1922 roku rozpoczął studia polonistyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, a pięć lat później uzyskał tytuł doktora, broniąc rozprawy na temat „Tragizm treści osobistej w dramacie Norwida”.

Po zakończeniu studiów, Przemski podjął pracę w koedukacyjnym gimnazjum dr. Filipa Axera w Częstochowie, a od 1928 roku uczył w Żydowskim Gimnazjum Koedukacyjnym (znanym również jako Gimnazjum Hebrajskie) w Krakowie. Jego pasja do literatury sprawiła, że zaczynał współpracować z różnymi czasopismami, takimi jak „Miesięcznik Żydowski” oraz „Nowy Dziennik”, gdzie publikował prace dotyczące talentu Żydów w polskiej literaturze, ze szczególnym uwzględnieniem twórczości Adama Mickiewicza i Stanisława Wyspiańskiego.

W 1934 roku, Przemski wydał broszurę pod tytułem „Smok w słowiczym gnieździe”, która dotyczyła postaci Żydów w polskiej literaturze. Jego zainteresowania obejmowały także językoznawstwo; dokonał przekładu fragmentów „Iliady” na język jidysz oraz pisał wiersze w hebrajskim. W 1939 roku, posługując się nazwiskiem Adam Przemski, opublikował książkę dla młodzieży „Rzeczy, kraje, obyczaje. Obrazki z dziejów cywilizacji”. W tym samym roku jego powieść „Szary jakobin” została złożona do druku, lecz nie miała szansy na publikację z powodu wybuchu II wojny światowej.

Przemski był aktywny w środowisku syjonistycznym, będąc członkiem Światowej Syjonistycznej Partii Pracy Hitachdut, a także redaktorem finanse organu „Nasza Walka”. Współautorstwo podręcznika „Jaldei Izrael. Wypisy hebrajskie dla klasy pierwszej w szkołach średnich i piątej szkół powszechnych” oraz działalność wśród młodzieży również były ważnymi elementami jego życia. Z czasem, w latach trzydziestych XX wieku, zrzekł się syjonizmu i zaangażował się w działalność polskich komunistów.

W 1939 roku, po zajęciu terenów przez Związek Radziecki, przebywał w Przemyślu, a później w Lwowie. Tam ponownie spróbował złożyć powieść do druku, jednak ze względu na atak Niemiec na ZSRR, jej tekst zaginął. W 1941 roku Przemski ewakuował się w głąb ZSRR i podjął pracę nauczyciela języka niemieckiego najpierw w Wolsku, a później w Nowosybirsku. Jego żona, Rózia z d. Fojer oraz ich dwie córki, zostały zamordowane w Przemyślu w czerwcu 1941 roku.

W 1943 roku, Przemski wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, gdzie pełnił służbę w prasie wojskowej, pracując dla gazet takich jak „Żołnierz Wolności” i „Zwyciężymy”. Między 1945 a 1950 rokiem był redaktorem czasopisma „Polska Zbrojna”, a w późniejszych latach ponownie pracował w „Żołnierzu Wolności”. W 1946 roku na stałe osiedlił się w Warszawie, a w 1953 roku zakończył służbę wojskową w stopniu podpułkownika.

W latach 1953–1963 działał w redakcji czasopisma „Nowa Kultura”, publikując liczne artykuły w „Kuźnicy”, „Wiedzy i Życiu”, „Trybunie Wolności”, „Trybunie Ludu” i „Nowej Kulturze”. Jego badania koncentrowały się na historii XIX-wiecznych ruchów rewolucyjnych i demokratycznych. W 1949 roku wydał powieść biograficzną „Henryk Kamieński”, poświęconą Henrykowi Michałowi Kamieńskiemu, za którą otrzymał Państwową Nagrodę Artystyczną II stopnia. W 1951 roku opublikował rekonstrukcję powieści „Szary jakobin” oraz zbiory reportaży pod nazwą „Wrażenia z pobytu w NRD”.

Monografia „Edward Dembowski” ukazała się w 1953 roku, a zbiór rozważań pod tytułem „Fin de siécle po polsku” został wydany w 1966 roku. Parę lat później, w 1970 roku, Przemski opracował antologię „Cudze piórka. Pastisz, persyflaż, parodia”. W połowie lat pięćdziesiątych zaczął publikować prace skierowane do młodzieży, co zaowocowało takimi dziełami jak „Wielka przygoda kasztelanica” (1963), „Niespokojne życie” (1965), „Książę Józef – żołnierz doskonały” (1968) oraz „Gwiazda Beniowskiego” (1972).

Jego drugą małżonką była Hanna Ludmiła z d. Wiatrakowska, redaktorka techniczna Państwowego Wydawnictwa Naukowego, która zmarła w 1967 roku. Przemski był także aktywnym członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Odszedł z tego świata nagle 13 września 1976 roku, a jego ciało spoczywa na cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w kwaterze B15-2-2.

Ordery i odznaczenia

Leon Przemski był zasłużonym człowiekiem, który w swoim dorobku ma liczne odznaczenia i wyróżnienia. Jego osiągnięcia zostały docenione w różnorodny sposób, co wskazuje na jego wpływ na rozwój kraju.

• krzyż oficerski orderu odrodzenia polski,
• złoty krzyż zasługi (22 lipca 1952),
• medal 10-lecia polski ludowej (19 stycznia 1955).

---

Oceń: Leon Przemski

---