Henryk Schabenbeck

Polityka i administracja

Henryk Schabenbeck to postać, która zapisała się w historii polskiej fotografii oraz działalności społecznej w okresie międzywojennym. Urodził się w 1886 roku, a jego życie zakończyło się tragicznie w 1939 roku. Jako fotograf oraz operator filmowy, Schabenbeck zyskał uznanie w swoich środowisku, a jego prace zyskały popularność w Zakopanem, gdzie otworzył swój pierwszy zakład fotograficzny, co czyniło go pionierem fotografii na Podhalu.

W ciągu swojej kariery był nie tylko utalentowanym artystą, ale także aktywnym działaczem społecznym. Schabenbeck był mocno zaangażowany w działalność organizacji „Sokół”, która promowała ideę sportu i zdrowego stylu życia. Jako radny miejski oraz komisaryczny burmistrz Zakopanego, z wielką pasją działał na rzecz swojej społeczności, zwłaszcza po wybuchu II wojny światowej. Niestety, jego los potoczył się tragicznie, gdyż został aresztowany przez niemieckie władze okupacyjne.

W listopadzie 1939 roku Henryk Schabenbeck zginął w wyniku egzekucji w forcie Krzesławice, co kończy jego dramatyczną historię jako nie tylko artysty, ale również człowieka, który poświęcił swoje życie dla lokalnej społeczności.

Życiorys

Henryk Schabenbeck przyszedł na świat 11 lub 12 maja 1886 roku w Przemyślu, który wówczas należał do austro-węgierskiej Galicji. Był synem Karola, cukiernika z Lwowa, oraz Karoliny z Grossmanów. Gdy Schabenbeck miał 14 lat, jego ojciec zmarł, co znacznie wpłynęło na jego życie. Po ukończeniu edukacji w lwowskiej szkole w 1903 roku podjął pracę w jednym z tamtejszych studiów fotograficznych, gdzie według niektórych źródeł mógł być związany z pracownią Zofii Trzemeckiej lub zakładem Jaworskiego w Złoczowie.

W 1906 roku jego matka postanowiła sprzedać lwowską cukiernię i razem z synem przenieśli się do Zakopanego. Otworzyła pensjonat, a Henryk ustanowił własny zakład fotograficzny nazwany „Stefa”, który zyskał swoją nazwę od willi Stefa zlokalizowanej przy Krupówkach. Zakład ten był pierwszym tego typu w Zakopanem, szybko wzbogacił się także o filię w Nowym Targu.

W zakresie twórczości Schabenbecka znajdowały się zarówno portrety, jak i zachwycające krajobrazy regionu Podhala. Jego pasja do fotografii przyniosła sukces na międzynarodowej wystawie fotograficznej w Rzymie w 1910 roku, gdzie zdobył złoty medal. Nieszczęśliwie, z przerwą na wybuch I wojny światowej, jego kariera weszła w nowy wymiar. Po powołaniu do armii austrowęgierskiej znalazł się na froncie, gdzie wkrótce został wzięty do niewoli przez Rosjan i osadzony w obozie jenieckim na Syberii.

W obozie Schabenbeck wykazał się niezwykłym zacięciem i udało mu się uciec, trafiając do Barnaułu nad Obem. Tam otworzył zakład fotograficzny, zdobywając kolejne umiejętności w tej dziedzinie. Po powrocie do Polski po wojnie polsko-bolszewickiej znowu zaangażował się w fotografię, prowadząc swój zakład w Zakopanem. Jego prace szybko zyskały uznanie, a po I wojnie światowej uchodził za jednego z najlepszych fotografów w kraju, wystawiając swoje zdjęcia zarówno w Polsce, jak i za granicą, a także publikując je w postaci pocztówek oraz w gazetach i przewodnikach po Tatrach.

W tym okresie, Schabenbeck nie tylko fotografował, ale również eksperymentował z filmem. W 1924 roku zrealizował serię krótkometrażowych dokumentów zatytułowaną Kronika zakopiańska, która była wyświetlana w lokalnym kinie „Sokół”. W 1925 roku pełnił funkcję operatora filmu Sabałowa baśń, w reżyserii Wojciecha Leszczyca. W 1930 roku nakręcił film o Dolinie Kościeliskiej, a także dokument związany z Olimpiadą w Berlinie.

W ciągu swojego życia Henryk Schabenbeck nie ograniczał się jedynie do działalności fotograficznej, ale również aktywnie angażował się w życie społeczne. W 1902 roku związał się z Towarzystwem „Sokół”, gdzie w okresie przed I wojną światową pełnił funkcję kierownika drużyny w Zakopanem. Na początku lat 30. był wiceprezesem, a od 1938 roku prezesem Zarządu Towarzystwa. Dodatkowo, w tym samym czasie opiekował się sekcją narciarską lokalnej organizacji.

W 1931 roku przeniósł swój zakład fotograficzny do przestronnej kamienicy zbudowanej w miejscu dawnej willi Stefa. Oprócz pracy zawodowej, Henryk aktywnie angażował się w samorząd, zostając radnym Zakopanego w 1934 roku i pełniąc różne funkcje, w tym zastępcy burmistrza. Zanim rozpoczęła się II wojna światowa, dołączył też do lokalnego oddziału dywersji.

Kiedy 2 września 1939 roku burmistrz Zakopanego Eugeniusz Zaczyński opuścił miasto, Komitet Obywatelski wskazał Schabenbecka jako jego następcę. Pozostał na tym stanowisku nawet po wybuchu okupacji hitlerowskiej, ale już w dniach 9-10 września 1939 roku został aresztowany przez Gestapo i deportowany do Krzesławic pod Krakowem, gdzie zginął w masowej egzekucji w tamtejszym forcie. Po wojnie jego szczątki zostały odnalezione i ekshumowane, a następnie przewiezione na Nowy Cmentarz w Zakopanem.

Henryk Schabenbeck pozostawił po sobie troje dzieci z małżeństwa z Heleną Panczakiewicz, a wszystkie zostały związane z fotografią. Jego córki Janina, urodzona w 1911 roku, oraz Anna, urodzona w 1913 roku, emigrowały po wojnie do Kanady. Syn Stefan, który próbował kontynuować działalność zakładu po aresztowaniu ojca, również został schwytany przez Niemców i wysłany do obozu koncentracyjnego Auschwitz, następnie do Oranienburga, gdzie zginął podczas alianckiego nalotu 15 marca 1945 roku. Po wojnie zakład fotograficzny przejęty przez Niemców został znacjonalizowany i kontynuował hoạtność w tym samym miejscu pod nową nazwą „Foto-Jedność”.

Przypisy

  1. ZPAF 2015 ↓, ¶ 5 „Członkowie Fotoklubu Polskiego”.
  2. Sowiniec 2015 ↓, ¶ 3 „Mauzoleum straconych w egzekucjach…”.
  3. Bystrowski 2008 ↓, ¶ „1938 Walne zebranie…”.
  4. Pinkwart i Długołęcka-Pinkwart 2005 ↓, s. 64.
  5. Tuszyński 2006 ↓, s. 174.
  6. Tuszyński 1999 ↓, s. 250.
  7. Mrowiec 2013 ↓, ¶ 2.
  8. Kurc 2009 ↓, ¶ 7, 9-10.
  9. Matuszyk 1994 ↓, s. 386.
  10. Wroński 1981 ↓, s. 11.
  11. Radwańska-Paryska i Paryski 1995 ↓, s. 1063.

Oceń: Henryk Schabenbeck

★★★★★
Średnia ocena:4.87 Liczba ocen:15