Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego, położona w malowniczej wsi Kruhel Wielki, to drewniana greckokatolicka świątynia, która stanowi doskonały przykład regionalnej architektury.
Ten niezwykle wartościowy zabytek znalazł się na Szlaku Architektury Drewnianej, co podkreśla jego znaczenie oraz unikalność.
Historia
Cerkiew w Kruhelu Wielkim to jedna z najstarszych cerkwi, które można znaleźć w Polsce. Choć konkretny rok jej powstania pozostaje nieznany, źródła historyczne sięgające 1630 roku wskazują na jej istnienie, wspominając o konflikcie pomiędzy popem a dzierżawcą wsi. Wobec tego przyjmuje się, że cerkiew została wzniesiona na początku XVII wieku.
Na początku pełniła funkcje cerkwi filialnej parafii w Prałkowcach. W 1884 roku przeszła gruntowną przebudowę, w wyniku której podwyższono ściany we wszystkich pomieszczeniach. W babińcu oraz prezbiterium dokonano usunięcia okien, zniesiono przegrodę ikonostasową i poszerzono przejście pomiędzy babińcem a nawą. Był to kluczowy moment w historii świątyni, który znacząco wpłynął na jej wygląd.
Niestety, po 1946 roku cerkiew została opuszczona i zaczęła ulegać zniszczeniu. W 1988 roku rozpoczęto prace związane z jej odrestaurowywaniem. Całkowita rozbiórka budowli miała miejsce w 1989 roku, kiedy poszczególne elementy poddawano konserwacji. W końcu lat 90. XX wieku, po częściowej wymianie budulca, świątynia została odbudowana.
Obecnie cerkiew stanowi część greckokatolickiej parafii archikatedralnej w Przemyślu. Nabożeństwa odbywają się w niej sporadycznie, szczególnie podczas corocznych uroczystości związanych ze świętem Wniebowstąpienia Pańskiego.
Architektura i wyposażenie
Cerkiew w Kruhelu Wielkim to wyjątkowy przykład świątyni orientowanej, która została zaprojektowana jako trójdzielna. Cała budowla została wzniesiona na planach, które trwają blisko kształtowaniem kwadratu. Nad prezbiterium oraz babieńcem znajdują się dachy kalenicowe, natomiast na nawę nałożono dach namiotowy, co wprowadza interesujący efekt wizualny.
Interesującym aspektem architektury jest także prothesis, który przylega do północnej ściany prezbiterium, co stanowi dowód na starożytną genezę budowli. Warto zauważyć, że w późniejszych wiekach przestało się budować tego typu pomieszczenia w cerkwiach. Do wewnątrz świątyni prowadzą dwa wejścia – jedno od zachodu, a drugie, co jest zjawiskiem rzadkim, od południa.
Wnętrze cerkwi niestety nie zachowało pierwotnych elementów wyposażenia. Część z nich została przewieziona do Działu Sztuki Cerkiewnej Muzeum Zamku w Łańcucie, podczas gdy pozostałe elementy uległy zniszczeniu lub zostały skradzione. Na północnej ścianie nawy oraz na kopule można dostrzec pozostałości XIX-wiecznej polichromii. Natomiast w prezbiterium na ścianie zachodniej oraz w babińcu na ścianie wschodniej widoczne są ślady po dawnym sklepieniu, które ukazują, jak niska była cerkiew przed przebudową przeprowadzoną w 1884 roku.
Wokół cerkwi
W bezpośrednim sąsiedztwie tego zabytkowego obiektu znajduje się drewniana dzwonnica słupowa, wykonana w XVIII wieku, która przyciąga wzrok swoim niepowtarzalnym charakterem.
Wokół cerkwi rozciąga się cmentarz, na którym można zobaczyć współczesne nagrobki, co świadczy o ciągłości tradycji oraz pamięci o tych, którzy spoczęli w tym miejscu.
Przypisy
- Andrzej Saładiak, Pamiątki i zabytki kultury ukraińskiej w Polsce, str. 225
Pozostałe obiekty w kategorii "Cerkwie":
Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Przemyślu | Cerkiew Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny w Łuczycach | Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Przemyślu | Parafia archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Przemyślu | Parafia Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny w Łuczycach | Cerkiew Objawienia Pańskiego w Krównikach | Parafia Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Przemyślu | Cerkiew św. Szczepana Pierwszego Męczennika w Nehrybce | Sobór św. Jana Chrzciciela w Przemyślu | Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Przemyślu | Cerkiew św. Mikołaja w Wapowcach | Cerkiew Matki Bożej Bolesnej w PrzemyśluOceń: Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Kruhelu Wielkim