Zamek Kazimierzowski w Przemyślu

Historia tej monumentalnej budowli sięga lat około 1340, kiedy to za panowania Kazimierza Wielkiego w miejscu dawnego drewniano-ziemnego grodziska wzniesiono pierwszy murowany zamek. Warto zauważyć, że już na początku XI wieku król Bolesław Chrobry zbudował tutaj romańską rotundę, która sąsiadowała z palatium. Zamek Kazimierza Wielkiego, pierwotnie w stylu gotyckim, do dziś zachował jedynie ostrołukową bramę wjazdową.

W XX wieku twierdza ta doświadczyła poważnych zniszczeń, w tym szkód wyrządzonych przez wojska Hospodarstwa Wołoskiego podczas najazdu w 1498 roku. Jednak była to także era rozbudowy oraz modernizacji, zrealizowanej w latach 1514–1553 przez Piotra Kmitę Sobieńskiego, który zintensyfikował obronność zamku poprzez dodanie bastei. Efektem tych prac było uzyskanie planu czworoboku z okrągłymi basztami na narożach oraz czworoboczną wieżą w narożniku południowym.

W tamtym czasie pod zamkiem znajdował się również ufortyfikowany przygródek. Następnie, w latach 1616–1633, starosta Marcin Krasicki powierzył Galeazzo Appianiemu przeprowadzenie dalszej przebudowy, która obejmowała podwyższenie baszt północnej i wschodniej oraz przekształcenie północno-wschodniego skrzydła w mieszkalny budynek z krużgankami. W 1678 roku starosta Marcin Kazimierz Kątski wzbogacił zamek o zbrojownię. W drugiej połowie XVII wieku kontynuowano prace związane z wzmocnieniem obronności obiektu.

Z kolei w latach 1759–1762, starosta Stanisław Poniatowski zdecydował się na zburzenie części kurtyny południowo-zachodniej wraz z basztą, stawiając w to miejsce nowy mur, który skrócił obszar zamku o około 10 metrów. Do budynku bramnego dodano przypory, co z pewnością wpłynęło na jego wygląd.

W późniejszych latach, między 1865 a 1867 rokiem, przeprowadzono remont północno-wschodniego skrzydła oraz baszty północnej, podczas którego usunięto też drugie piętro bramy zamkowej. Warto zaznaczyć, że w 1884 roku zamek stał się siedzibą Przemyskiego Towarzystwa Dramatycznego „Fredreum”.

Na przełomie XX wieku wykonano częściową odbudowę muru kurtynowego od strony południowo-zachodniej oraz przeprowadzono działania mające na celu odsłonięcie romańskiej rotundy i palatium, które powstały w końcowej fazie panowania Bolesława Chrobrego. W 2012 roku rozpoczęto kolejne prace mające na celu wyeksponowanie odkrytych reliktów oraz romańskiej bazyliki trzynawowej, mylnie określanej jako Cerkiew Wołodara.