Gemma przemyska to niezwykle interesujący obiekt o bizantyjskim rodowodzie, który wzbudza uwagę badaczy i miłośników sztuki.
Ta wyjątkowa gemma znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, zlokalizowanego w Przemyślu, gdzie pielęgnowana jest historia i dziedzictwo kulturowe regionu.
Opis
Przedstawiamy niezwykły amulet magiczny, znany jako hystera, który został starannie wykonany z heliotropu. Na jego wypukłej powierzchni znajduje się autentyczny wizerunek głowy, która jest otoczona przez osiem węży ułożonych w esowaty kształt. Węże mają otwarte pyski i zwrócone są w prawo.
Wokół tej intrygującej postaci widnieje grecki napis, co dodatkowo podkreśla wartość artystyczną i historyczną amuletu. Cała ta symbolika jest obwiedziona dwiema równoległymi liniami, co nadaje całości harmonijny wygląd.
Na płaskim rewersie znajduje się wizerunek Matki Boskiej Orantki, ubranej w długi szal (maforion), co stanowi niezwykle istotny element tego zabytku. Po obu stronach nimbu są umieszczone litery: ΜΡ ΘΥ.
Wokół postaci, pomiędzy dwoma okręgami, umieszczono zaklęcie, którego treść tłumaczy się na: „Hystero czarna, zaczerniona jak wąż, wij się, uspokój się jak morze, złagodniej jak owieczka i jak kocię”. Te słowa mają na celu wywołanie stanu spokoju i ukojenia, co dodatkowo wzmacnia symbolikę amuletu.
Historia
W 1897 roku gemma została przypadkowo odkryta przez ośmioletnią Ewę Szumańską w pryzmie żwiru, który pochodził z rzeki San. To zaskakujące znalezisko nie mogło jednak znajdować się w szybkim nurcie rzeki, co wynika z doskonałego stanu reliefu. Żwir trafił na podwórko przy ulicy Władycze z powodu trwającego remontu kamienicy. Istnieje prawdopodobieństwo, że gemma została wyniesiona razem z gruzem i ziemią z piwnic, które były wówczas pogłębiane.
Nazwa ulicy Władycze może być związana z dawną siedzibą władyków przemyskich, co dodaje kontekstu historycznego całemu znalezisku. Czternastoletni brat Ewy sprzedał gemmę swojemu rówieśnikowi, Kazimierzowi Osińskiemu, który później stał się założycielem muzeum w Przemyślu. To właśnie Osiński był pierwszym badaczem tego cennego artefaktu.
Francuski ekspert, Vincent Laurent, poświęcił gemmie obszerny artykuł, który został opublikowany w „Byzantinische Zeitschrift” w Monachium w 1936 roku. Z biegiem czasu obiekt zyskiwał na znaczeniu, stając się przedmiotem zainteresowania na rozmaitych wystawach, co miało miejsce w okresie międzywojennym. Prawdopodobnie wtedy gemma została osadzona na metalowej podstawie.
W czasie II wojny światowej, eksponat był przechowywany przezdwojennych pracowników Muzeum, państwo Adam i Aniela Leśniakowie, którzy zadbali o jego bezpieczeństwo, m.in. ukrywając go we włosach zwiniętych w kok.
Pozostałe obiekty w kategorii "Obiekty związane z kulturą":
Centrum Kulturalne w Przemyślu | Dom Robotniczy | Muzeum Archidiecezjalne w PrzemyśluOceń: Gemma przemyska