Narodnyj Dim w Przemyślu

---

Historia

Historia budowy Narodnego Domu w Przemyślu sięga czasów, gdy głównym inicjatorem tego projektu był dr Teofil Kormosz. Przeznaczył on cały zysk z wydanej przez siebie książki na realizację tego przedsięwzięcia. Inwestorem był nowo utworzony podmiot, Towarzystwo Narodnyj Dim w Przemyślu.

Ukraińska społeczność zakupiła działkę, która wcześniej była zabudowana starymi obiektami. Po ich wyburzeniu, w ich miejsce powstała monumentalna kamienica, w której znalazła się m.in. sala teatralna zdolna pomieścić 400 widzów, restauracja oraz biura.

W latach 1904–1939 oraz 1945–1947, budynek Narodnego Domu pełnił ważną rolę jako siedziba ukraińskich organizacji oraz stowarzyszeń o charakterze kulturalnym, ekonomicznym i politycznym. W tym czasie odbywały się tam spektakle teatralne, projekcje filmowe, a także funkcjonowała restauracja i liczne sklepy oraz magazyny.

Jednakże w 1946 roku rozpoczęły się wysiedlenia osób narodowości ukraińskiej z Przemyśla. 20 listopada 1948 roku Sąd Powiatowy zdecydował, że mienie osób przesiedlonych do Związku Radzieckiego, na podstawie dekretu z 5 września 1947, przechodzi na własność Skarbu Państwa.

Formalna likwidacja Towarzystwa Narodnyj Dim w Przemyślu miała miejsce w 1950 roku. Warto również zauważyć, że obiekt został wpisany na listę zabytków pod numerem A-164 w dniu 16 grudnia 1986 roku, co podkreśla jego znaczenie w historii regionu.

Starania o zwrot budynku

W okresie odwilży gomułkowskiej, 7 stycznia 1957 roku, na posiedzeniu Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, Józef Śliwa ogłosił, że budynek zlokalizowany przy ul. Kościuszki ma być zwrócony najpóźniej do 1 lutego 1957 roku. Do tego momentu, jednak, użytkowany będzie budynek należący wcześniej do WOP-u, usytuowany przy ul. Mickiewicza 44.

Starania Związku Ukraińców w Polsce o odzyskanie tej nieruchomości rozpoczęły się na początku lat 90. XX wieku. W styczniu 2004 roku wojewoda podkarpacki zgodził się na przejęcie budynku przez Gminę Miejską Przemyśl.

W styczniu 2008 roku Lwowska Rada Obwodowa, na skutek braku postępów w działaniach polskich władz, zaproponowała wykupienie budynku za środki pochodzące z obwodu lwowskiego. Zamiar ten został potwierdzony przez prezydenta Ukrainy, Wiktora Juszczenkę, w czerwcu 2008 roku. Przemyscy samorządowcy zaproponowali alternatywne rozwiązanie – przekazanie nieruchomości Ukraińcom w zamian za rekompensatę w postaci innej nieruchomości o podobnej wartości, co zostało poparte przez przedstawicieli rządu polskiego. W czasie tych negocjacji, stan techniczny budynku uległ znacznemu pogorszeniu, co było efektem pożaru oraz problemów z instalacją wodną.

W czerwcu 2008 roku do sprawy zaangażowało się Ministerstwo Obrony Narodowej. Minister Bogdan Klich zapewnił o podjęciu działań mających na celu szybkie rozwiązanie sporu. We wrześniu tego samego roku, MON zaproponowało władzom miasta zamianę budynku, będącego niegdyś Klubem Garnizonowym, na sporny budynek z przeznaczeniem dla organizacji ukraińskich. Na początku lutego 2009 roku, MON zrealizowało wszystkie niezbędne formalności i wystąpiło do Prezydenta Miasta Przemyśla Roberta Chomy z prośbą o zakończenie trwałego zarządu nad działką przeznaczoną do wymiany.

Dnia 26 lutego 2009 roku Rada Miasta miała zadecydować o zamianie budynków, jednak radni nie podjęli decyzji w tej kwestii. W marcu 2009 roku zdecydowano o podjęciu negocjacji dotyczących zwrotu budynku we Lwowie, który miał zostać przeznaczony dla lwowskich Polaków, a to miało być warunkiem zwrotu spornego budynku.

3 września 2009 roku przemyscy radni ostatecznie podjęli decyzję o zamianie budynku Narodnego Domu na budynek Klubu Garnizonowego, który dotychczas należał do Skarbu Państwa. Ta decyzja miała na celu jego późniejsze przekazanie Związkowi Ukraińców w Polsce.

W dniu 21 marca 2011 roku Narodnyj Dim w Przemyślu został oficjalnie przekazany Związkowi Ukraińców w Polsce, kończąc długi proces starań o zwrot tej ważnej dla społeczności ukraińskiej w Polsce nieruchomości.

Działalność

W Narodnym Dworze w Przemyślu realizowane są różnorodne aktywności, które wzbogacają życie kulturalne regionu. W obiekcie odbywają się m.in. panele dyskusyjne, które przyciągają pasjonatów sztuki i kultury, spotkania z artystami oraz specjalistami w dziedzinie twórczości, jak również pokazy filmowe, które przybliżają uczestnikom zarówno klasykę, jak i nowości kina.

---

Oceń: Narodnyj Dim w Przemyślu

---